ENTRE PARIS E BOLONHA: A INSERÇÃO DOS FRADES PREGADORES NA VIDA UNIVERSITÁRIA DO SÉCULO XIII

Autores

  • Carolina Coelho Fortes Universidade Federal Fluminense

Resumo

Como novo grupo de clérigos inserido em um contexto em que estes abundavam, os irmãos pregadores, constituídos como Ordem ainda na segunda década do século XIII, buscaram estabelecer para si uma identidade que os diferenciasse dos demais. Encontraram-na nos estudos, atividade que, para eles, garantia a pregação bem informada e mais próxima da divindade. Além de investirem na construção de um conjunto sólido de diretrizes que pautavam sua vida de estudos, inseriram-se muito cedo nos ambientes universitários que começavam, também, a despontar na Cristandade. A presença dos pregadores nas corporações universitárias se dá ainda em seus anos de formação, e indica a relevância que o saber emanado dessas instituições tinha para a Ordem.

Nesse artigo, iremos nos debruçar sobre a aproximação entre os frades pregadores e as duas maiores corporações universitárias do século XIII, fundadas nas cidades e Paris e Bolonha. Ao compararmos suas pretensões em um e outro centro, fica-nos patente as intenções dos frades tanto em consolidar sua Ordem como uma societas studii, quanto em formar quadros aptos a corretamente legislar. Partindo da noção de identidade, traçaremos nossas considerações com base em registros variados, que vão de cartas e regra de vida dos frades.

Referências

ALCE, Venturino. Documenti sul convento di S. Domenico in Bologna dal 1221 al 1251. Archivum Fratrum Praedicatorum, 42, p. 12-46, 1972.

ALCE, Venturino. La Basilica Di S. Domenico In Bologna. Bologna: ESD, 2006.

ASCHERI, Mario. I Diritti del Medioevo Italiano. Roma: Carocci, 2006.

AMES, Christine. Does Inquisition belong to Religious History? The American Historical Review, v. 110, n. 1, 2005. Disponível em: <http://www.historycooperative.org/journals/ahr/110.1/ames.html>. Acesso em: 02 jul. 2018.

BRETT, Edward. Humbert of Romans. His Life and Views of Thirteenth Century society. Toronto: PIMS, 1984.

COBBAN, Alan. The Medieval Universities: their development and organization. London: Harper & Row, 1975.

Constitutiones antiquae. In: THOMAS, A H. De oudste constituties van de Dominicanen. Leuven, 1965.

D´AMATO, Alfonso. I Dominicani i l´universitá di Bologna. Bologna: ESD, 1988.

D´AMATO, Alfonso. L´Origine dello Studio Domenicano e l´universitá di Bologna. Sapienza, 2, 1949.

DUBY, Georges. As Três Ordens ou o imaginário do feudalismo. Lisboa: Estampa, 1982.

FLECK, Luiz Otávio. Conflito, Governo e Política no Generalato de Munio de Zamora da Ordem dos Pregadores. (Mestrado em História) -- Programa de Pós-graduação em História, Universidade Federal do Rio Grande do Sul, Porto Alegre, 2018.

GERALDO DI FRACHET. Vitae Fratrum Ordinis Praedicatorum. In: REICHERT, B. M. (Ed.) Monumenta Ordinis Fratrum Praedicatorium Historica, vol. I. Roma: Institutum Historicum FF. Praedicatorum, 1896.

HASKINS, Charles. The Rise of Universities. New York: Holt & Co., 1923.

JACQUES DE VITRY. The historia occidentalis of Jacques de Vitry, a critical edition. HINNEBUSCH, J-F. (Ed), Fribourg: University, 1972.

JOHNSON, Mark. La “Summa Poenitintia” attribuita a Paolo Ungaro. In: BERTUZZI, Giovanni. (Ed.) L´Origine dell´Ordine dei Predicatori e l´universitá di Bologna. Bologna: ESD, 2006.

KOUDELKA, Vladimir. (Ed.) Monumenta Diplomatica S. Dominici, Monumenta Ordinis Fratrum Praedicatorum Historica, v. XXV. Roma: Institutum Historicum FF. Praedicatorum, 1966.

LAURENT, M-H. (Ed.) Monumenta S.P.N. Dominici. II. Libellus de principiis Ordinis Prædicatorum, Acta canonizationis, Legendæ Petri Ferrandi, Constantini Urbevetani, Humberti de Romanis. Monumenta Ordinis Fratrum Praedicatorium Historica, v. XVI. Roma: Institutum Historicum FF. Praedicatorum, 1935.

LE GOFF, Jacques. Os Intelectuais na Idade Média. São Paulo: Brasiliense, 1995.

LE GOFF, Jacques. Que consciência de si própria teve a Universidade medieval? In: LE GOFF, Jacques. Para um novo conceito de Idade Média. Lisboa: Estampa, 1993.

LIPPINI, P. San Domenico visto daí suoi contemporanei. Bologna: ESD, 1998.

MANDONNET, Pierre. De l´incorporation dês dominicains dans l´ancienne université de Paris, 1229-1231. Revue Thomiste, v. 4, n. 1/6, p. 133-170, 1896.

MANCUSO, Fulvio. La teorica della simulazione nell'esperienza dei glossatori. Da Irnerio ad Accursio e da Graziano a Giovanni Teutonico. Roma: Monduzzi, 2004.

MARC-BONNET, Henry. Histoire des Ordres Religieux. Paris: PUF, 1960.

MIETHKE, Jürgen. Las ideas políticas de la Edad Media. Buenos Aires: Biblos, 1993.

MOONAN, Lawrence. Divine Power: the medieval power distinction uo to its adoption by Albert, Bonaventure and Aquinas. Oxford: Clarendon, 2002.

MOULIN, Leo. La vita cotidiana dei monaci nel Medio Evo. Milano: Mondadori, 1988.

MULCHAHEY, M. Michele. First the bow is bent in study: Dominican education before 1350. Toronto: Pontifical Institute of Medieval Studies, 1998.

O´DANIEL, Victor. The First Disciples of Saint Dominic. Sommerset: Rosary, 1928.

OLIGER, Paul Remy. Les évêques réguliers: recherche sur leur conditions juridique depuis les origins du monaquisme jusqu´a la fin du Moyen Age. Paris: Desclee & Bouwer, 1958.

PAUL, Jacques. Historia Intelectual del Occidente Medieval. Madri: Cátedra, 2003.

POLONIO, Valeria. Fratre in cattedra. I primi vescovi mendicanti (1244-1330) In: Istituzione ecclesiastiche della Liguria medievale. Roma: Herder, 2002. Disponível em: <http://centri.univr.it/rm/biblioteca/scaffale/p.htm#Valeria%20Polonio>. Acesso em: 02 jul. 2018.

RAININI, Marco. Giovanni da Vicenza, Bologna e l´Ordine dei Predicatori. In: BERTUZZI, Giovanni. L´Origine dell´Ordine dei Predicatori e l´universitá di Bologna. Bologna: ESD, 2006.

RASHDALL, Hastings. The Universities of Europe in the Middle Ages. v. I. Oxford: Clarendon, 1936.

RIPOLL, Thomas; BRÉMOND, Antonin. (Ed.) Bullarium Ordinis fratrum praedicatorum. Roma: [s.n], 1729.

STRAYER, Joseph. The Albigensian Crusades. University of Michigan, 1992.

THOMSON, Willel. Friars in the Cathedral: the first franciscans bishops, 1226-1261. Toronto: Pontifical Institute of Medieval Studies, 1975.

TUGWELL, S. Saint Dominic. Strasbourg: Signe, 1995.

TUGWELL, S. The Evolution of Dominican Structures of Government, III: the early development of the second distinction of the constitutions. Archivum Fratrum Praedicatorum, Roma, v. LXXI, p. 5-182, 2001.

VERGER, Jacques. As Universidades na Idade Média. São Paulo: UNESP, 1990.

VICAIRE, Marie-Humbert. Histoire de Saint Dominique. Paris: Du Cerf, 2004.

WEISHEIPL, James. The Place of Study In the Ideal of St. Dominic. Dominican House of Studies River Forest, Illinois, 1960.

Downloads

Publicado

2018-07-15

Edição

Seção

Artigos