As construções de foco no galego é o que eu estou tentando entender

Autores

  • André Felipe Cunha Vieira Universidade Federal do Rio de Janeiro

DOI:

https://doi.org/10.24206/lh.v3i2.17129

Palavras-chave:

construções clivadas, construções de foco, construção Ser Que, galego, gramática de construções baseada no uso, construcionalização e mudança construcional

Resumo

Este artigo apresenta o tema, análises prévias e resultados parciais de uma pesquisa doutoral sobre o desenvolvimento diacrônico das construções: Pseudo-Clivada Invertida, Ser Que, Pseudo-Clivada Extraposta e Clivada Canônica no galego, entre os séculos XIII e XX. Tratarei aqui dos dados e análises parciais de apenas duas construções: Pseudo-Clivada Invertida e Ser Que, atestadas no século XIII, XIV e XV, uma vez que a pesquisa não está concluída. O trabalho, desenvolvido em parte no Programa de Pós-Graduação em Linguística da UFRJ, Brasil, e no Instituto da Lingua Galega da USC, Espanha, é desenvolvido sob o modelo de Construcionalização e Mudança Construcional em uma perspectiva teórica da Gramática de Construções Baseada no Uso. Intenciono desenvolver um quadro histórico que analize as possíveis heranças genéticas entre essas construções, e auxiliar também no estudo histórico do tema em português.

Referências

BAGNO, Marcos. Gramática Pedagógica do Português Brasileiro. Parábola Editorial: São Paulo, 2012.

BOULLÓN AGRELO, Ana Isabel; TATO PLAZA, Fernando R.: A cátedra de Lingua e Literatura Galega da

Universidade de Santiago de Compostela: datos para a historia dunha reivindicación. Homenaxe ó profesor Constantino García. Coordenado por Mercedes Brea e Francisco Fernández Rei. Departamento de Filoloxía Galega. Servizo de Publicacións e Intercambio Científico da Universidade de Santiago de Compostela, 1991: 2 vols. p. 33-53. Disponível em: http://hdl.handle.net/10347/12478.

BYBEE, J. Teoria baseada no uso e gramaticalização. In: NARROG, Heiko; HEINE, Bern. (eds.) The Oxford Handbook of Grammaticalization. Oxford, Oxford University Press, 2011.

CARDEIRA, Esperança. História do Português. Caminho: Lisboa, 2006.

SANTAMARINA, Antón (coord.): Tesouro informatizado da lingua galega. Santiago de Compostela: Instituto da Lingua Galega. Disponível em: http://ilg.usc.es/TILG/. Visto em: 22/09/2015 – 01/06/2016.

CUNHA VIERA, André F. Construção SNpleno-tópicoi + (Material Interveniente) + SNproi + Verbo + (Complemento) no português do Brasil: uma análise funcional baseada no uso. Dissertação (Mestrado em Linguística), Universidade Federal do Rio de Janeiro, 2014.

CUNHA VIEIRA, A. F. et. al. Complexidade Cognitiva em Construções de Foco do PB – um experimento de priming. In: BRAGA, M. L.; MAIA, M. (ed.) Representação, função e processamento do Foco, ReVEL v. 13, edição especial n.10, 2016. p. 265-281.

CHAFE, Wallace L. Discourse, Consciousness and Time. Chicago: Univ. of Chicago Press, 1994.

CROFT, William. Typology and universals. Cambridge, Cambridge University Press, 1993.

CROFT, William. Autonomy and Functionalist Linguistics. Language. Volume 71, nº 3, 1995.

CROFT, W.; CRUSE, D. A. Cognitive Linguistics. Cambridge: Cambridge University Press, 2004.

GIVÓN, T. Functionalism and Grammar. Amsterdam/Philadelphia: John Benjamins Publishing Company, 1995.

GIVÓN, T. Verbal complements and clause union. In: GIVÓN, T. Syntax: An Introduction. Amsterdam/Philadelphia: John Benjamins Publishing, 2001. Volume II.

GOLDBERG, A. E. Constructions: A new theoretical approach to language. Trends in Cognitive Sciences 7: 219–224, 2003.

GUTIÉRREZ ORDÓÑEZ, S. La familia de las ecuacionales. In: Oraciones hendidas em El mundo hispânico: problemas estructurales y variacionales, Revista Internacional de Lingüística Iberoamericana (RILI) n.26, V. XIII, Iberoamenticana Editorial Vervuert: Madrid/Frankfurt, 2015, p. 15-37.

HALLIDAY, Michael A. K.. Notes on transitivity and theme in English, Part 2. Journal of Linguistics 3, 1967, p. 199-244.

KATO, M. A.; RIBEIRO, I. A evolução das estruturas clivadas no português brasileiro. In: LOBO, Tânia; RIBEIRO, Ilza; CARNEIRO, Zenaide; ALMEIDA, Norma. (Org.). Para a História do Português Brasileiro, v. 6: A experiência dos grupos de estudo. Salvador: EDUFBA, 2007, v. Tomo I, p. 165-182.

KEMMER, Suzanne; BARLOW, Michael. Introduction: A Usage-Based Conception of Language. In: KEMMER, Suzanne; BARLOW, Michael (eds.) Usage Based Models of Language. Stanford, CSLI Publications, 1999.

LABOV, William. Padrões sociolingüísticos. Trad. Marcos Bagno, Maria Marta Pereira Scherre, Caroline Rodrigues Cardoso. São Paulo: Parábola, 2008.

MARCUSCHI, Luiz Antônio. Gêneros textuais: definição e funcionalidade. In: BEZERRA, Maria Auxiliadora; DIONÍZIO, Ângela Paiva; MACHADO, Ana Raquel (org.). Gêneros Textuais e Ensino. Rio de Janeiro: Editora Lucena, 2002.

MARIÑO, Ramón. Historia da lingua galega. Sotelo Blanco: Santiago de Compostela, 1998.

MÉNDEZ VALLEJO, D. C. Ser focalizador: variación dialectal y aceptabilidad de uso. In: Oraciones hendidas em El mundo hispânico: problemas estructurales y variacionales, Revista Internacional de Lingüística Iberoamericana (RILI) n.26, V. XIII, Iberoamenticana Editorial Vervuert: Madrid/Frankfurt, 2015. p. 61-79.

MONTEAGUDO, Henrique. Historia social da lingua galega. Galaxia: Vigo, 1999.

NEVES, M. H. M. Uma visão geral da gramática funcional. Alfa - Revista de Lingüística, São Paulo. Volume: 38, 1994.

NOËL, D. Diachronic construction grammar and grammaticalization theory. Functions of Language 14 (V.II), 2007. p. 177–202.

PAIVA, Maria da Conceição de; DUARTE, Maria Eugenia Lamoglia (Orgs.). Mudança Lingüística em Tempo Real. Rio de Janeiro: Contra Capa, 2003.

PONTES, Eunice. Da importância do tópico em português. In: O tópico no português do Brasil. Campinas: Pontes, 1987.

SANKOFF, G. Variability and explanation in language and culture: Cliticization in New Guinea Tok Pisin. In: SANKOFF, G. The social life of language. Philadelphia: University of Pennsylvania Press, 1980.

SOTO, María Rosario A.; GONZÁLEZ, Luís G. Do verbo antigo en Johan García de Guilhade. Cadernos de Fraseoloxía Galega, V. 9, 2007. p. 223-232. Disponível: http://www.cirp.es/pub/docs/cfg/cfg09_12.pdf. Visitado em 01/07/2016.

TRAUGOTT, E. C.; TROUSDALE, G.: Constructionalization and Constructional Changes. Oxford: Oxford University Press, 2013.

Corpus

TMILG = VARELA BARREIRO, Xavier (dir.) Tesouro Medieval Informatizado da Lingua Galega. Santiago de Compostela: Instituto da Lingua Galega, 2004. Disponível em: http://ilg.usc.es/tmilg. Visto em: 22/09/2015 – 01/06/2016.

DM14 = LEIRÓS FERNÁNDEZ, Eladio (ed.). Un documento de Monforte en el siglo XIV, Boletín de la Comisión de Monumentos de Lugo, 1, 10-1, 1994. p. 283-92.

HGPg = MAIA, Clarinda de Azevedo (ed.). História do galego-português. Estado linguístico da Galiza e do Noroeste de Portugal do século XIII ao século XVI (Com referência à situação do galego moderno). Coimbra: I.N.I.C., 1986. p. 41-245.

TC = LORENZO, Ramón (ed.) La traducción gallega de la Crónica General y de la Crónica de Castilla. Edición crítica anotada, con introducción, índice onomástico y glosario de Ramón Lorenzo. Tomo I: Introducción, texto anotado e índice onomástico; Tomo II: Glosario. Ourense: Instituto de Estudios Orensanos “Padre Feijoó”, 1975 / 1977.

VFD = FERRO COUSELO, Xesús (ed.). A vida e a fala dos devanceiros. Escolma de documentos en galego dos séculos XIII ao XVI. 2 vols. Vigo: Galaxia, 1967.

Downloads

Publicado

2018-04-29