O uso escrito do romance nos reinos de Afonso X o Sabio e no reino de Portugal desde o século XII ata finais do XIII: estado da cuestión

Autores

DOI:

https://doi.org/10.24206/lh.v6i1.32294

Palavras-chave:

Romance. Galego. Portugués. Castelán. Uso escrito.

Resumo

Neste artigo faise unha exposición sintética do que ata o día de hoxe nos revelou a actividade investigadora en relación co uso escrito do romance nos séculos XII e XIII no espazo político máis intimamente ligado cos idiomas galego e portugués: as terras das que foi rei Afonso X o Sabio e o reino de Portugal. Con todo, non se omiten referencias, máis breves, a outros espazos ibéricos: o navarro e o catalano-aragonés. O foco da atención é o da cronoloxía e as circunstancias en que nestes territorios apareceu e se difundiu a innovación consistente en escribir plenamente en romance, e non en latín.

Biografia do Autor

Ramón Mariño Paz, Universidade de Santiago de Compostela

Catedrático da Área de Filoloxías Galega e Portuguesa da Universidade de Santiago de Compostela e investigador adscrito do Instituto da Lingua Galega. Entre 2011 e 2020 codirixiu Verba (Anuario Galego de Filoloxía). Traballa sobre todo en historia social, fonética, fonoloxía e morfoloxía históricas da lingua galega, así como en edición de textos posmedievais. É autor, entre outras, das seguintes obras: Historia da lingua galega (1998), O idioma galego no limiar da súa renacenza (2003), Historia de la lengua gallega (2008) e Fonética e fonoloxía históricas da lingua galega (2017). Editou ou coeditou os seguintes volumes: Papés d’emprenta condenada. A escrita galega entre 1797 e 1846 (I) (2008), Papés d’emprenta condenada (II). Lingua galega e comunicación nos inicios da Idade Contemporánea (2012), Lingüística histórica e edición de textos galegos medievais (2015) e A lingua galega no solpor medieval (2016).

Referências

ALVARADO PLANAS, Javier; OLIVA MANSO, Gonzalo. El Fuero de Madrid. Madrid: Agencia Estatal Boletín Oficial del Estado, 2019.

AMADO, Teresa. Crónica do Mouro Rasis. In: LANCIANI, Giulia; TAVANI, Giuseppe (orgs.). Dicionário da literatura medieval galega e portuguesa. Lisboa: Caminho, 1983. p. 188-189.

ARIZA, Manuel. El romance en la primera mitad del siglo XIII (documentos notariales castellanos). In: MONTERO CARTELLE, Emilio (ed.). Actas del VIII Congreso Internacional de Historia de la Lengua Española (Santiago de Compostela, 14-18 de septiembre de 2009). [Santiago de Compostela]: Meubook, 2012, tomo I, p. 5-28.

AVENOZA, Gemma. La lengua y la escritura: catalán y aragonés en sus primeros textos. In: BOULLÓN AGRELO, Ana Isabel (ed.). Na nosa lyngoage galega. A emerxencia do galego como lingua escrita na Idade Media. Santiago de Compostela. Consello da Cultura Galega / Instituto da Lingua Galega, 2007. p. 245-272. Disponível em: http://consellodacultura.gal/mediateca/extras/CCG_2007_Na-nosa-lyngoage-galega-A-emerxencia-do-galego-como-lingua-escrita-na-Idade-Media.pdf. Acceso em: 15 fev 2020.

BLUTEAU, Raphael. Vocabulario Portuguez, e Latino. 8 vols. + 2 supls. [vols. 1, 2: 1712; vols. 3, 4: 1713; vol. 5: 1716; vols. 6, 7: 1720; vol. 8: 1721; supl. 1: 1727; supl. 2: 1728]. Coimbra & Lisboa: Collegio das Artes da Companhia de Jesu & Officina de Pascoal da Sylva & Patriarcal Officina da Musica, 1712-1728. Disponível em: http://purl.pt/13969. Acceso em: 11 dez 2019.

CALLEJA PUERTA, Miguel. El fuero de Avilés de 1155, original extracancilleresco de Alfonso VII. In: RUIZ DE LA PEÑA, Juan Ignacio; SANZ FUENTES, Mª Josefa; CALLEJA PUERTA, Miguel (eds.). Los fueros de Avilés y su época. Oviedo: Real Instituto de Estudios Asturianos, 2012. p. 331-361.

CASTILLO LLUCH, Mónica; PICHEL GOTÉRREZ, Ricardo. El Códice López Ferreiro del Fuero juzgo: revisión filológica y escriptológica y nueva edición. Revue de Linguistique Romane, nº 79, 313-314, p. 123-168, 2015.

CASTRO, Ivo. Sobre a data da introdução na Península Ibérica do ciclo arturiano da post-vulgata. Boletim de Filologia, nº 28, p. 81-98, 1983.

CIÉRBIDE MARTINENA, Ricardo. La scripta administrativa en la Navarra medieval en lengua occitana: comentario lingüístico. Zeitschrift für romanische Philologie, nº 105, p. 276-312, 1989.

CINTRA, Luís F. Lindley. A linguagem dos Foros de Castelo Rodrigo. Seu confronto com a dos Foros de Alfaiates, Castelo Bom, Castelo Melhor, Coria, Cáceres e Usagre. Contribuição para o estudo do leonês e do galego-português do século XIII. Lisboa: Publicações do Centro de Estudos Filológicos, 1959.

CINTRA, Luís F. Lindley. Observations sur l’orthographe et la langue de quelques textes non littéraires galiciens-portugais de la seconde moitié du XIIIe siècle. Revue de Linguistique Romane, nº 27, 105-106, p. 59-77, 1963.

COLÓN [DOMENECH], Germán. El español y el catalán, juntos y en contraste. Barcelona: Ariel, 1989.

COLÓN DOMENECH, Germá. Documentación catalana. Primeros textos catalanes. In: MONTERO CARTELLE, Emilio (ed.). Actas del VIII Congreso Internacional de Historia de la Lengua Española (Santiago de Compostela, 14-18 de septiembre de 2009). [Santiago de Compostela]: Meubook, 2012, tomo I, p. 265-271.

EMILIANO, António H. Albuquerque. Sobre a questão d’‘Os mais antigos textos escritos em português’. In: CASTRO, Ivo; DUARTE, Inês (orgs.). Razões e Emoção. Miscelânea de estudos em homenagem a Maria Helena Mateus. Lisboa: Imprensa Nacional – Casa da Moeda, 2003. vol. 1, p. 261-278.

FERNÁNDEZ-ORDÓÑEZ, Inés. Alfonso X el Sabio en la historia del español. In: CANO, Rafael (coord.). Historia de la lengua española. Barcelona: Ariel, 2004, p. 381-422.

FERRANDO FRANCÉS, Antoni; NICOLÁS AMORÓS, Miquel. Història de la llengua catalana. Barcelona: Editorial UOC, 2005.

FRANCHINI, Enzo. El manuscrito, la lengua y el ser literario de la Razón de amor. Madrid: Centro Superior de Investigaciones Científicas, 1993.

FRANCHINI, Enzo. Los primeros textos literarios: del Auto de los Reyes Magos al Mester de Clerecía. In: CANO, Rafael (coord.). Historia de la lengua española. Barcelona: Ariel, 2004. p. 325-353.

GARCÍA ARIAS, Xosé Lluis. Asturianische und leonesische Skriptae / Las “scriptae” asturianas y leonesas. In: HOLTUS, Günter; METZELTIN, Michael; SCHMITT, Christian (hers.). Lexikon der Romanistischen Linguistik (LRL). Band/Volume II, 2. Die einzelnen romanischen Sprachen und Sprachgebiete vom Mittelalter bis zur Renaissance / Les différentes langues romanes et leurs régions d’implantation du Moyen Âge à la Renaissance. Tübingen: Max Niemeyer Verlag, 1995, p. 618-649.

GARCÍA ARIAS, Xosé Lluis. Conciencia llingüística y testos asturianos medievales. Lletres Asturianes, nº 108, p. 87-106, 2013.

HERNÁNDEZ [SÁNCHEZ], Francisco Javier. Sobre los orígenes del español escrito. Voz y letra, nº X/2, p. 133-166, 1999.

HERNÁNDEZ SÁNCHEZ, Francisco Javier. Las Posturas publicadas por las Cortes de Toledo en 1207. Historia. Instituciones. Documentos, nº 38, p. 255-266, 2011.

HILTY, Gerold. Aragonesische und navarresische Skriptae / Las “scriptae” aragonesas y navarras. In: HOLTUS, Günter; METZELTIN, Michael; SCHMITT, Christian (hers.). Lexikon der Romanistischen Linguistik (LRL). Band/Volume II, 2. Die einzelnen romanischen Sprachen und Sprachgebiete vom Mittelalter bis zur Renaissance / Les différentes langues romanes et leurs régions d’implantation du Moyen Âge à la Renaissance. Tübingen: Max Niemeyer Verlag, 1995. p. 512-527.

KABATEK, Johannes. Muyto he boa grosa. O renacemento boloñés, a elaboración das linguas románicas e a emerxencia do galego escrito. In: BOULLÓN AGRELO, Ana Isabel (ed.). Na nosa lyngoage galega. A emerxencia do galego como lingua escrita na Idade Media. Santiago de Compostela: Consello da Cultura Galega / Instituto da Lingua Galega, 2007. p. 21-36. Disponível em: http://consellodacultura.gal/mediateca/extras/CCG_2007_Na-nosa-lyngoage-galega-A-emerxencia-do-galego-como-lingua-escrita-na-Idade-Media.pdf. Acceso em: 15 fev 2020.

LAPESA MELGAR, Rafael. Asturiano y provenzal en el Fuero de Avilés. Salamanca: Universidad de Salamanca, 1948.

LAPESA [MELGAR], Rafael. Los provenzalismos del Fuero de Valfermoso de las Monjas (1189). In: Estudios de historia lingüística española. Madrid: Paraninfo, 1985a. p. 123-127.

LAPESA [MELGAR], Rafael. Rasgos franceses y occitanos en el lenguaje del Fuero de Villavaruz de Rioseco (1181). In: Estudios de historia lingüística española. Madrid: Paraninfo, 1985b. p. 118-131.

LAPESA [MELGAR], Rafael El Fuero de Madrid. In: Estudios de historia lingüística española. Madrid: Paraninfo, 1985c. p. 157-166.

LORENZO, Ramón. Emerxencia e decadencia do galego escrito (séculos XIII-XVI). In: ÁLVAREZ BLANCO, Rosario; FERNÁNDEZ REI, Francisco; SANTAMARINA, Antón (eds.). A Lingua Galega: Historia e Actualidade. Actas do I Congreso Internacional (16-20 de setembro de 1996, Santiago de Compostela). Santiago de Compostela: Instituto da Lingua Galega / Consello da Cultura Galega, 2004, vol. 3, p. 27-153. Disponível em: http://consellodacultura.gal/mediateca/documento.php?id=188. Acceso em: 20 fev 2010.

MARIÑO PAZ, Ramón. Literatura en galego e mecenado na Idade Media. In: RODRÍGUEZ GUERRA, Alexandre; ARIAS FREIXEDO, Xosé Bieito (eds.). The Vindel Parchment and Martin Codax / O Pergamiño Vindel e Martin Codax. The Golden Age of Medieval Galician Poetry / O esplendor da poesía galega medieval. Amsterdam / Philadelphia: John Benjamins Publishing Company, 2018, p. 103-117.

MARIÑO PAZ, Ramón; VARELA BARREIRO, Xavier. Linguas do Camiño en territorio ibérico durante a Idade Media. In: CORRAL, Esther (ed.). In marsupiis peregrinorum. Circulación de textos e imágenes alrededor del Camino de Santiago en la Edad Media. Firenze: Edizioni del Galuzzo – Sismel, Firenze, 2010, p. 59-82.

MARTINS, Ana Maria. Ainda “os mais antigos textos escritos em português”. Documentos de 1175 a 1252. In: HUB FARIA, Isabel (org.). Lindley Cintra: Homenagem ao Homem, ao Mestre e ao Cidadão. Lisboa: Edições Cosmos / Faculdade de Letras da Universidade de Lisboa, 1999. p. 491-534.

MARTINS, Ana Maria. A emergência do português escrito na segunda metade do século XII. In: ÁLVAREZ, Rosario; SANTAMARINA, Antón (eds.). (Dis)cursos da escrita. Estudos de filoloxía galega ofrecidos en memoria de Fernando R. Tato Plaza. A Coruña: Fundación Pedro Barrié de la Maza, 2004. p. 491-526.

MARTINS, Ana Maria. O primeiro século do português escrito. In: BOULLÓN AGRELO, Ana Isabel (ed.). Na nosa lyngoage galega. A emerxencia do galego como lingua escrita na Idade Media, Santiago de Compostela: Consello da Cultura Galega / Instituto da Lingua Galega, 2007. p. 161-184. Disponível em: http://consellodacultura.gal/mediateca/extras/CCG_2007_Na-nosa-lyngoage-galega-A-emerxencia-do-galego-como-lingua-escrita-na-Idade-Media.pdf. Acceso em: 15 fev 2020

MÉNDEZ FERNÁNDEZ, Luz. O Tumbo das viñas de Ribadavia. Estudo histórico e lingüístico. Tese de doutoramento (inédita). Universidade de Santiago de Compostela, Santiago de Compostela, 2015. Disponível em: https://minerva.usc.es/xmlui/handle/10347/14597. Acceso em: 15 fev 2020.

MENÉNDEZ PIDAL, Ramón. Orígenes del español. Estado lingüístico de la Península Ibérica hasta el siglo XI. 9ª ed. Madrid: Espasa-Calpe, 1980.

MIRANDA, José Carlos Ribeiro. Aurs mesclatz ab argen. Sobre a primeira geração de trovadores galego-portugueses. [Porto]: Guarecer, 2004.

MIRANDA, José Carlos Ribeiro. A primitiva conclusão da versão galego-portuguesa da Crónica de Castela (A2d). Cahiers d’études hispaniques médiévales, nº 35, p. 123-140, 2012.

MOLHO, Mauricio. Collection diplomatique de Jaca: Chartes occitanes (1255-1309). Archivo de Filología Aragonesa, nº 22/23, p. 193-250, 1978.

MONTEAGUDO, Henrique. A emerxencia do galego-portugués na escrita instrumental. Unha panorámica histórica. In: BOULLÓN AGRELO, Ana Isabel (ed.). Na nosa lyngoage galega. A emerxencia do galego como lingua escrita na Idade Media, Santiago de Compostela: Consello da Cultura Galega / Instituto da Lingua Galega, 2007. p. 275-312. Disponível em: http://consellodacultura.gal/mediateca/extras/CCG_2007_Na-nosa-lyngoage-galega-A-emerxencia-do-galego-como-lingua-escrita-na-Idade-Media.pdf. Acceso em: 15 fev 2020.

MONTEAGUDO, Henrique. Nas orixes da lírica trobadoresca galego-portuguesa. In: LÓPEZ ALSINA, Fernando; MONTEAGUDO, Henrique; VILLARES, Ramón; YZQUIERDO PERRÍN, Ramón (eds.). O século de Xelmírez. Santiago de Compostela: Consello da Cultura Galega, 2013. p. 387-437. Disponível em: http://consellodacultura.gal/mediateca/extras/CCG_2013_O-seculo-de-Xelmirez.pdf. Acceso em: 15 fev 2020.

MONTERO CARTELLE, Emilio. La emergencia escrita medieval de los romances centrales (leonés y castellano). In: BOULLÓN AGRELO, Ana Isabel (ed.). Na nosa lyngoage galega. A emerxencia do galego como lingua escrita na Idade Media, Santiago de Compostela: Consello da Cultura Galega / Instituto da Lingua Galega, 2007. p. 205-225. Disponível em: http://consellodacultura.gal/mediateca/extras/CCG_2007_Na-nosa-lyngoage-galega-A-emerxencia-do-galego-como-lingua-escrita-na-Idade-Media.pdf. Acceso em: 15 fev 2020.

MORALA, José Ramón. El leonés medieval: lengua escrita y lengua hablada. In: HILTY, Gerold (ed.). Actes du XXe Congrès International de Linguistique et Philologie Romanes (Université de Zurich, 6-11 avril 1992). Tübingen: Francke, 1993, vol. III, p. 519-530.

MORALA, José Ramón. Del leonés al castellano. In: CANO, Rafael (coord.). Historia de la lengua española. Barcelona: Ariel, 2004a, p. 555-569.

MORALA, José Ramón. Norma y usos gráficos en la documentación leonesa. Aemilianense, nº I, p. 405-429, 2004b.

MORALA, José Ramón. Leonés y castellano a finales de la Edad Media. In: ELVIRA, Javier; FERNÁNDEZ-ORDÓÑEZ, Inés; GARCÍA GONZÁLEZ, Javier; SERRADILLA CASTAÑO, Ana (eds.). Lenguas, reinos y dialectos en la Edad Media ibérica. La construcción de la identidad. Homenaje a Juan Ramón Lodares. Madrid / Frankfurt am Main: Iberoamericana / Vervuert, 2008. p. 129-148.

MORALA, José Ramón. Norma y variación en el romance de la documentación leonesa del siglo XIII. In: MARIÑO PAZ, Ramón; VARELA BARREIRO, Xavier (eds.). Lingüística histórica e edición de textos galegos medievais. Anexo 73 de Verba (Anuario Galego de Filoloxía). Santiago de Compostela: Universidade de Santiago de Compostela, 2015. p. 29-53.

MORAN I OCERINJAUREGUI, Josep. Lengua y sociedad en los orígenes del catalán escrito. In: ELVIRA, Javier; FERNÁNDEZ-ORDÓÑEZ, Inés; GARCÍA GONZÁLEZ, Javier; SERRADILLA CASTAÑO, Ana (eds.). Lenguas, reinos y dialectos en la Edad Media ibérica. La construcción de la identidad. Homenaje a Juan Ramón Lodares. Madrid / Frankfurt am Main: Iberoamericana / Vervuert, 2008. p. 73-81.

OLIVEIRA, António Resende de. O Trovador galego-português e o seu mundo. Lisboa: Notícias, 2001.

PEDRO, Susana Tavares. Tipologia diplomática de documentos privados não dispositivos: notícia e inventário. In: FREITAS, T.; MENDES, A. (eds.). Actas do XIX Encontro Nacional da Associação Portuguesa de Lingüística. Lisboa: Associação Portuguesa de Lingüística, 2004, p. 71-78.

PENSADO, José Luis. Tres fragmentos jurídicos galaicoportugueses. Cuadernos de Estudios Gallegos, nº 29 (87-88-89), p. 102-129, 1974-1975.

PÉREZ BARCALA, Gerardo. El cód. 2294 de la Biblioteca Nacional de Portugal y el falso libro de cetrería del Mestre Giraldo: revisitando un problema de atribución. In: CORRAL DÍAZ, Esther; FIDALGO FRANCISCO, Elvira; LORENZO GRADÍN, Pilar (eds.). Cantares de amigos. Estudos en homenaxe a Mercedes Brea. Santiago de Compostela: Universidade de Santiago de Compostela, 2016. p. 711-722.

PÉREZ GONZÁLEZ, Maurilio. Galleguismos y/o leonesismos en el tumbo de San Pedro de Montes. Contextos, nº XIII/25-26, p. 135-150, 1995.

PICHEL, Ricardo [= GUTIÉRREZ PICHEL, Ricardo]. Documentación latino-romance “non dispositiva” na emerxencia do galego escrito. Cadernos de lingua, nº 29, p. 45-108, 2007. Disponível em: http://publicacionsperiodicas.academia.gal/index.php/Cadernos/article/view/41. Acceso em: 15 fev 2020.

PICHEL, Ricardo [= GUTIÉRREZ PICHEL, Ricardo]. A documentación non dispositiva na emerxencia do galego instrumental: a pesquisa e o relato procesual. Verba, nº 35, p. 73-119, 2008. Disponível em: https://minerva.usc.es/xmlui/handle/10347/3489. Acceso em: 15 fev 2020.

PICHEL, Ricardo. Las Vidas y pasiones de los Apóstoles de Bernardo de Brihuega a la luz de un nuevo testimonio castellano. In: Homenaje al Prof. Joaquín Rubio Tovar. Alcalá de Henares: Universidad de Alcalá de Henares, no prelo.

PICHEL, Ricardo; VARELA BARREIRO, Xavier. O fragmento galego-portugués do Livro de Tristam. Nova proposta cronolóxica e diatópica. Madrygal, nº 20, p. 159-214, 2017. Disponível em: https://revistas.ucm.es/index.php/MADR/article/view/57636/51905. Acceso em: 15 fev 2020.

PROCTER, Evelyn S. The Castillian Chancery during the reign of Alfonso X, 1252-84. In: POWICKE, F. M. (ed.). Oxford Essays in Medieval History presented to Herbert E. Salter. Oxford: Clarendon Press, 1934. p. 104-121.

RODRÍGUEZ PARADA, Raquel. Textos primitivos da franxa oriental. In: BOULLÓN AGRELO, Ana Isabel (ed.). Na nosa lyngoage galega. A emerxencia do galego como lingua escrita na Idade Media. Santiago de Compostela: Consello da Cultura Galega / Instituto da Lingua Galega, 2007. p. 399-428. Disponível em: http://consellodacultura.gal/mediateca/extras/CCG_2007_Na-nosa-lyngoage-galega-A-emerxencia-do-galego-como-lingua-escrita-na-Idade-Media.pdf. Acceso em: 15 fev 2020.

SALVADOR PLANS, Antonio. La documentación medieval romance en Extremadura. In: MONTERO CARTELLE, Emilio (ed.). Actas del VIII Congreso Internacional de Historia de la Lengua Española (Santiago de Compostela, 14-18 de septiembre de 2009). [Santiago de Compostela]: Meubook, 2012, tomo I, p. 293-298.

SÁNCHEZ MÉNDEZ, Juan Pedro. En torno a los orígenes de las lenguas románicas y su emergencia escrita. In: MARIÑO PAZ, Ramón; VARELA BARREIRO, Xavier (eds.). Lingüística histórica e edición de textos galegos medievais. Anexo 73 de Verba (Anuario Galego de Filoloxía). Santiago de Compostela: Universidade de Santiago de Compostela, 2015, p. 11-28.

SÁNCHEZ-PRIETO BORJA, Pedro. La normalización del castellano escrito en el siglo XIII. Los caracteres de la lengua: grafías y fonemas. In: CANO, Rafael (coord.). Historia de la lengua española. Barcelona: Ariel, 2004a. p. 423-448.

SÁNCHEZ-PRIETO BORJA, Pedro. ¿Rimas anómalas en el Auto de los Reyes Magos? Revista de literatura medieval, nº 16, 1, p. 149-219, 2004b. Disponível em: https://ebuah.uah.es/dspace/handle/10017/5442. Acceso em: 15 fev 2020.

SÁNCHEZ-PRIETO BORJA, Pedro. La variación lingüística en los documentos de la catedral de Toledo (siglos XII y XIII). In: ELVIRA, Javier; FERNÁNDEZ-ORDÓÑEZ, Inés; GARCÍA GONZÁLEZ, Javier; SERRADILLA CASTAÑO, Ana (eds.). Lenguas, reinos y dialectos en la Edad Media ibérica. La construcción de la identidad. Homenaje a Juan Ramón Lodares. Madrid / Frankfurt am Main: Iberoamericana / Vervuert, 2008. p. 233-256.

SOBRAL, Cristina; CARDEIRA, Esperança. O Livro dos Mártires de Bernardo de Brihuega: dois séculos de leitura em português. Estudos de lingüística galega, nº 10, p. 129-141, 2018. Disponível em: http://www.usc.es/revistas/index.php/elg/article/view/4613. Acceso em: 15 fev 2020.

SOUTO CABO, José António. Nas origens da expressão escrita galego-portuguesa. Documentos do século XII. Diacrítica, nº 17, 1, p. 329-385, 2003.

SOUTO CABO, José António. Documentos galego-portugueses dos séculos XII e XIII. Monográfico 5 da Revista Galega de Filoloxía. A Coruña: Universidade da Coruña, 2008.

SOUTO CABO, José António. A cessão do mosteiro de Armeses à condessa Dª Sancha Fernandes (1222). Intersecções escriturais no primeiro documento romance da Galiza. Revista Galega de Filoloxía, nº 12, p. 217-243, 2011. Disponível em: https://ruc.udc.es/dspace/handle/2183/10431. Acceso: 15 fev. 2020.

SOUTO CABO, José António. Os cavaleiros que fizeram as cantigas. Aproximação às origens socioculturais da lírica galego-portuguesa. Niterói: Universidade Federal Fluminense, 2012.

SOUTO CABO, José António. Os primeiros escritos em galego-português: revisão e balanço. In: EIRÍN GARCÍA, Leticia; LÓPEZ VIÑAS, Xoán (eds.). Lingua, texto, diacronía. Estudos de lingüística histórica. Monografía 9 da Revista Galega de Filoloxía. A Coruña: Universidade da Coruña, 2014, p. 369-393.

VIEJO FERNÁNDEZ, Xulio. Sociedá, llingua y lliteratura romance na Asturies medieval. (Nicios de cultura cortesana y poesía trobadoresca nel sieglu XIII). In: Actes del I Conceyu Internacional de Lliteratura Asturiana (CILLA) (Uviéu, 5, 6, 7 y 8 de payares 2001). Uviéu: Academia de la Llingua Asturiana, 2003, p. 67-86.

VIEJO FERNÁNDEZ, Xulio. El asturiano en la Edad Media: de la particularización de un espacio románico al nacimiento de una identidad lingüística. In: ELVIRA, Javier; FERNÁNDEZ-ORDÓÑEZ, Inés; GARCÍA GONZÁLEZ, Javier; SERRADILLA CASTAÑO, Ana (eds.). Lenguas, reinos y dialectos en la Edad Media ibérica. La construcción de la identidad. Homenaje a Juan Ramón Lodares. Madrid / Frankfurt am Main: Iberoamericana / Vervuert, 2008. p. 107-127.

VIEJO FERNÁNDEZ, Xulio. El Fuero de Avilés: lingüística histórica y metalingüística medieval asturiana. In: RUIZ DE LA PEÑA, Juan Ignacio; SANZ FUENTES, Mª Josefa; CALLEJA PUERTA, Miguel (eds.). Los fueros de Avilés y su época. Oviedo: Real Instituto de Estudios Asturianos, 2012. p. 491-518.

VIEJO FERNÁNDEZ, Xulio. El asturiano en el tránsito de la Edad Media a la Edad Moderna (siglos XIV-XVII): entre el retroceso y la toma de conciencia lingüística. In: MARIÑO PAZ, Ramón; VARELA BARREIRO, Xavier (eds.). A lingua galega no solpor medieval. Santiago de Compostela: Consello da Cultura Galega / Instituto da Lingua Galega, 2016, p. 67-94. Disponível em: http://consellodacultura.gal/publicacion.php?id=4288. Acceso em: 15 fev 2020.

WRIGHT, Roger. El Tratado de Cabreros (1206): estudio sociofilológico de una reforma ortográfica. London: Department of Hispanic Studies, Queen Mary and Westfield College, 2000.

Downloads

Publicado

2020-03-24

Edição

Seção

Artigos - Varia