Helena no Egito sem eídōlon: Estesícoro e os Retornos de Ágias de Trezeno em Heródoto 2. 111-120

Autores

DOI:

https://doi.org/10.25187/codex.v9i2.40795

Palavras-chave:

Heródoto, Helena, Retornos, Estesícoro de Himera, Ágias de Trezeno

Resumo

Heródoto, no episódio do reinado de Proteu, descreve a estadia de Helena no Egito, tema parcialmente derivado de Estesícoro de Himera. Mesmo sem citar Estesícoro ou o eídōlon (ídolo) de Helena, Heródoto apresenta versão parcialmente similar à estesicórica ao afirmar que Helena nunca estivera em Troia e que permaneceu retida junto a Proteu no Egito (Hdt. 2.112-120). Heródoto, ao reabilitar a reputação de Helena através de uma narrativa racional e de uma sofisticada interpretação de Homero, elabora uma versão que acolhe elementos estesicóricos, evitando a citação explícita ao eídōlon (ídolo) de Helena, e usa um elemento proveniente dos Retornos de Ágias de Trezeno, especificamente Menelau aportando no Egito depois do saque de Troia. Nossa interpretação resgata o resumo de Proclo (Procl. Chrest. 277-293) para os Retornos de Ágias e a indicação de Dião Crisóstomo (D.Chr.11, 40-42) acerca de outras tradições poéticas atreladas ao episódio de Helena no Egito, ambos índices da proximidade de Heródoto com esses poetas e com o Ciclo troiano.

 

Biografia do Autor

Rogério Gimenes de Campos, UNILA, Universidade Federal da Integração Latino-Americana, Foz do Iguaçu, Paraná, Brasil.

professor de filosofia antiga na UNILA

Universidade Federal da Integração Latino-Americana, Foz do Iguaçu, Paraná, Brasil.

Referências

ARISTOTLE. The “art” of rhetoric. Harvard University Press, 2006.

AUSTIN, Norman. Helen of Troy and her shameless phantom. New York: Cornell University Press, 1994.

BERGK, Theodorus. Poetae lyrici graeci. Vol.3. Leipzig: Teubner, 1897.

BERNABÉ, Alberto P. Poetae Epici Graeci Testimonia et Fragmenta. Pars II FASCICVLVS 3. Stuttgart und Leipzig: Teubner, 2007.

BERNABÉ, Alberto P. Poetarum Epicorum Graecorum Testimonia et Fragmenta. Pars I. Stuttgart und Leipzig: Teubner, 1996.

BETINI, Paloma. F.; RAGUSA, Giuliana. As quatro Helenas de Estesícoro: A representação da heroína nos fragmentos de Helena, Palinódia(s), Saque de Troia e Retornos. Codex - Revista de Estudos Clássicos, Rio de Janeiro, vol. 9, n. 1, pp. 74-93.

BOWRA Cecil M. The Two Palinodes of Stesichorus. The Classical Review vol. 13, n. 3, 1963.

BOWRA, Cecil M. Stesichorus in the Peloponnese. The Classical Quarterly, v. 28, n.2, 1934.

BUZELLI, José L.S. Fragmentos da poesia épica e cômica. São Paulo: Odysseus, 2019.

CAMPBELL, David A. Greek Lyric III: Stesichorus, Ibycus and Simonides. Cambridge Mass.: Loeb, 1991.

CAMPOS, Rogerio G. de. Estesícoro e as tópicas da poesia arcaica no Fedro: do ídolo (eídōlon) de Helena à Carta III. Nuntius Antiquus, Belo Horizonte, v. 12, n. 1, pp. 47-68, 2016.

CAMPOS, Rogerio G. de. O Fedro de Platão à luz da tríade de Estesícoro. 2012. Tese (Doutorado em Filosofia) - Faculdade de Filosofia, Letras e Ciências Humanas, Universidade de São Paulo, São Paulo, 2012. doi:10.11606/T.8.2012.tde-21082012-112235. Acesso em: 2021-04-12.

CARRA, Gabriel; RAGUSA, Giuliana. O lógos de Helena em Heródoto (2.112-120): Uma leitura à luz das estratégias de afirmação de autoridade. Codex - Revista de Estudos Clássicos, Rio de Janeiro, vol. 8, n. 1, 2020, pp. 141-153.

CASALEGNO, Giulia. Proclo e il Ciclo Epico. La tradizione manoscritta dei frammenti della Crestomazia. Università degli studi di Torino. Scuola di Scienze Umanistiche, 2017.

CONDILO, C. Agonistic intertextuality: Herodotus’ engagement with Hecataeus on genealogies. Journal of Ancient History, vol. 5, n. 2, pp. 228-279, 2017.

CONDILO, C. Mito e história nas Histórias de Heródoto. História Da Historiografia: International Journal of Theory and History of Historiography, vol. 11, n. 26, 2018. https://doi.org/10.15848/hh.v0i26.1250

D’ALFONSO, Francesca. Stesicoro et la performance. Roma: GEI, 1994.

DANEK, Georg. Nostoi. In: FANTUZZI & TSAGALIS. The Greek Epic Cycle and its ancient reception: a companion. Cambridge: Cambridge University Press, 2015, pp. 355-379.

DAVIES, Malcolm. Poetarum Melicorum Graecorum Fragmenta. Oxford, 1991.

DAVIES, Malcolm. The epic cycle. Bristol: Bristol Classical Press, 1989.

DAVIES, Malcom; FINGLASS, Patrick J. (ed.). Stesichorus: The Poems. Classical Texts and Commentaries, 54. Cambridge: Cambridge University Press, 2014.

DEFRADAS, Jean. Les tèmes de la propagande delphique. Paris: Librairie G. Klincksieck, 1954.

DIONIS CHRYSOSTOMI. Opera Graece. Adolphus EMPERIUS (ed.), Brunsvigae: G. Westermanni, 1844. DOI: 10.17851/1983-3636.12.1.47-68

ERODOTO. Le Storie. Libro II: L’Egitto. Introduzione, testo e commento a cura di Alan B. Lloyd. Traduzione di Augusto Fraschetti. Fondazione Lorenzo Valla Arnoldo Mondadori Editore, 1996.

EURIPIDE. Hélène; Les Phéniciennes. Tome V. Paris: Les Belles Lettres, 1985.

EURIPIDES. Bacchae. E. R. DODDS. Second edition. Oxford: Clarendon Press, 1960.

EURIPIDES. Helena. 2 vols. (ed.) KANNICHT, Richard. Heidelberg: Winter, 1969.

FANTUZZI, Marco & TSAGALIS, Christos. The Greek Epic Cycle and its ancient reception: a companion. Cambridge: Cambridge University Press, 2015

FOWLER, R. L. Mythos and Logos. JHS 131, 2011, pp. 45–66.

GORGIAS. Elogio de Helena, Tradado do não-ente. trad. Maria Cecília de M. N. COELHO. Cadernos de Tradução 4, São Paulo: Edusp, 1999.

GRIFFITHS, Alan. Stories and storytelling in the Histories. DEWALD, Carolyn; MARINCOLA, John. (eds.) The Cambridge companion to Herodotus. Cambridge: Cambridge University Press, 2006, pp. 130-144.

GROTEN, F. J. “Herodotus’ Use of Variant Versions.” Phoenix, vol. 17, n. 2, pp. 79–87, 1963.

HARTOG, François. The mirror of Herodotus. University of California Press, 1988.

HERODOTI. Historiae. Libri I-IV, Oxonii, Oxford University Press, 1988.

HESIODI. Theogonia; opera et dies; Scutum. Oxford: Oxford University Press, 1990.

HUNTER, Richard. The Trojan Oration of Dio Chrysostom and Ancient Homeric Criticism. in GRETHLEIN – RENGAKOS (eds.). Narratology and Interpretation. The Content of Narrative Form in Ancient Literature. Berlin – New York, 2009, pp. 43-61.

JANSEN, Michelle. Exchange and the Eidolon: Analyzing Forgiveness in Euripides’s Helen. Comparative Literature Studies, vol. 49, n. 3, 2012, pp. 327–347.

KELLY, Adrian. Stesikhoros and Helen. Museum Helveticum, v. 64, 2007.

LATEINER, D. The Historical Method of Herodotus. University of Toronto Press, 1989.

LATTIMORE, Richmond. Herodotus and the Names of Egyptian Gods. Classical Philology, vol. 34, n. 4, 1939, pp. 357-365.

LLOYD, Alan B. Herodotus, Book II Commentary 99-182. Études préliminaires aux religions orientales dans L’Empire romain. T.43, Leiden; New-York: E.J. Brill, 1993.

LURAGHI, Nino. Meta-historiē: Method and genre in the Histories. In: DEWALD, Carolyn; MARINCOLA, John (eds.) The Cambridge companion to Herodotus. Cambridge: Cambridge University Press, 2006, pp. 76-91.

MANCUSO, Giacomo. Nota a P.OXY. 2506 (Fr. 26 Col. I. 21 = Stesich. PMGF 193). Zeitschrift für Papyrologie und Epigraphik 186, 2013, pp. 38–39.

MARINCOLA, John. Authority and Tradition in Ancient Historiography. Cambridge: Cambridge University Press, 1997.

MARINCOLA, John. Herodotus and the poetry of the past. In: DEWALD, Carolyn; MARINCOLA, John. (eds.) The Cambridge companion to Herodotus. Cambridge: Cambridge University Press, 2006, pp. 13-28.

MORAES, Érica, S. Heródoto e o Egito. Tradução e comentário do livro II das Histórias. Mestrado, Instituto de Estudos da Linguagem, UNICAMP, 1999.

NICOLAI, Roberto. Erodoto e la tragedia di Troia. A proposito di 2.112-120. In: Harmonia : scritti di filologia classica in onore di Angelo Casanova : vol. I. - ( Studi e saggi ; 109). Firenze : Firenze University Press, 2012. - Permalink: http://digital.casalini.it/10.1400/205711

OMERO. Iliade. trad. Onesti, R. C.,Torino: Einaudi, 1990.

OMERO. Odissea. trad. Onesti, R. C.,Torino: Einaudi,1989.

PAGE, Denys L. Poetae Melici Graeci. Oxford at the Clarendon Press, 1962 [reimp. 2005].

PINDARI Carmina et fragmenta Scholia in Pindari carmina. Drachmann (ed.) Volumen 2. pars 2, 1817.

PLATÃO. Fedro. trad. CAMPOS, R. G. de, São Paulo: Hedra, 2018.

PLATÃO. República. trad. PEREIRA, Maria H. da R., Portugal: F.C. Gulbenkian, 1993.

PLATO. Phaedrus. with translation and commentary by C.J. Rowe, Warminster, 1986.

POWELL, John E. A Lexicon to Herodotus. Cambridge University Press, 1938.

PULQUÉRIO, Manuel de O. O problema das duas Palinódias de Estesícoro. Humanitas 25/26, 1973.

ROSSETI, Livio. (Org.). Understanding the Phaedrus. Sankt Augustin: Verlag, 1992.

SCAFOGLIO, Giampiero. Dione vs Omero. Decostruzione e rielaborazione della leggenda di Troia. Revue des Études Tardo-Antiques VII, Supplément 5, 2017-2018.

SCAFOGLIO, Giampiero. I due volti di Elena. Sopravvivenze della tradizione orale nell’Odissea. Gaia Revue interdisciplinaire sur la Grèce Archaïque, 18, 2015, pp. 133-144.

SCAFOGLIO, Giampiero. Proclo e Il Ciclo Epico. Göttinger Forum für Altertumswissenschaft 7, 2004, pp. 39-57.

SCHOLIA in Lycophron. vol. III. ed. Christian Gottfried Müller, Lipsiae: Sumtibus F.C.G. Vogelii, 1811.

SEVERYNS, Albert. Le Cycle Épique dans l’École d’Aristarque. Liège. Imp. H. Vaillant-Carmannne ; Paris: Édouard Champion, 1928.

SEVERYNS, Albert. Recherches sur la Chrestomathie de Proclos. Vol. La Vita Homeri et les sommaires du Cycle. Tome III, étude paleographique et critique. Paris: Les Belles Lettres, 1953.

SIDER, David. The Blinding of Stesichorus. Hermes 117. Bd., H. 4, 1989, pp. 423-431.

SPATHARAS, Dimos G. Patterns of Argumentation in Gorgias. Mnemosyne, Fourth Series, Vol. 54, Fasc. 4 (Aug.), 2001, pp. 393-408.

VÜRTHEIM, J. Stesichoros’ Fragmente und Biographie. Lieden: A.W. Sijthoff’s, 1919.

WEST, Martin L. Greek Epic Fragments. Cambridge and London: Harvard University Press, 2003.

WEST, S. Proteus in Stesichorus’ Palinode. Zeitschrift für Papyrologie und Epigraphik, Bd. 47, 1982.

WOLFF, Christian. On Euripides’ Helen. Harvard Studies in Classical Philology, vol. 77, 1973, pp. 61-84.

WOODBURY, L. Helen and the Palinode. Phoenix, vol. 21, n. 3 (Autumn), 1967, pp. 157-176.

ZATTA, Claudia. Incontri con Proteo. Instituto Veneto di Scienze, Venezia: Lettere ed Arti, 1977.

Downloads

Publicado

2021-12-31

Como Citar

Campos, R. G. de. (2021). Helena no Egito sem eídōlon: Estesícoro e os Retornos de Ágias de Trezeno em Heródoto 2. 111-120. CODEX - Revista De Estudos Clássicos, 9(2), 1–25. https://doi.org/10.25187/codex.v9i2.40795

Edição

Seção

Artigos