Masculinidades colonizadas: a construção do homem negro pelo sistema colonial moderno

Autores

Palavras-chave:

Decolonialidade, Gênero, Raça, Masculinidades

Resumo

A proposta deste artigo, parte de uma pesquisa de mestrado em andamento sobre drag queens negras no Rio de Janeiro, é refletir sobre a colonização das masculinidades e a construção do homem negro pelo sistema colonial moderno. É desenvolvida uma reflexão acerca da identidade do homem negro na contemporaneidade ponderando sobre o lugar que este corpo generificado e racializado ocupa na sociedade.

Biografia do Autor

João Gomes Junior, Universidade Federal do Rio de Janeiro - PPGSA/IFCS

Professor, historiador, poeta e militante LGBTI+. Mestrando em Sociologia (PPGSA/IFCS-UFRJ), pós-graduando em Estudos Linguísticos e Literários pelo Instituto Federal do Rio de Janeiro (IFRJ – Nilópolis), mestre em História Social (PPGH/UFF), licenciado em História (UFRRJ). Pesquisador do Laboratório de Estudos de Gêneros, Educação e Sexualidades (LEGESEX) da UFRRJ, em Nova Iguaçu, e do Núcleo de Estudos de Gênero e Sexualidade (NESEG-IFCS/UFRJ). Assessor técnico da Superintendência de Políticas LGBTI+ da SEDSODH do Governo do Estado do Rio de Janeiro. E-mail: jaumgomesjr@gmail.com

Referências

ALMEIDA, Silvio Luiz de. O que é racismo estrutural? Belo Horizonte: Letramento, 2018.

AMARAL, Lucas Alves. Construindo masculinidades: gênero, raça, sexualidade & relações de poder. Edição do autor: e-book, 2020.

BALLESTRIN, Luciana. “América Latina e o giro decolonial”. Revista Brasileira de Ciência Política. Brasília, n. 11, p. 89-117, 2013.

BOURDIEU, Pierre. A dominação masculina: a condição feminina e a violência simbólica. 4.ed. Rio de Janeiro: BestBolso, 2017.

BUTLER, Judith. Problemas de gênero: feminismo e subversão da identidade. Tradução: Renato Aguiar. 15. ed. Rio de Janeiro: Civilização Brasileira, 2017. (Coleção Sujeito & História).

BUTLER, Judith. “Actos performativos y constitución del género: un ensayo sobre fenomenologia y teoría feminista”. In: CASE, Sue-Ellen (Org.). Performing feminisms: feminist critical theory and theatre. Baltimore: Johns Hopkins, p. 296-314, 1990.

CONNEL, Robert W.; MESSERSCHMIDT, James W. “Masculinidade hegemônica: repensando o conceito”. Estudos Feministas, Florianópolis, v. 21, nº 1, 2013.

CONRADO, Mônica; RIBEIRO, Alan Augusto Moraes. “Homem Negro, Negro Homem: masculinidades e feminismo negro em debate”. Estudos Feministas, Florianópolis, v. 25, nº 1, p. 73-94, 2017.

COSTA SOUZA, Henrique Restier da. “O mal-estar da masculinidade negra contemporânea”. Carta Capital, 2017. Disponível em: http://justificando.cartacapital.com.br/2017/08/16/o-mal-estar-da-masculinidade-negra-contemporanea/. Acesso em: 13 set. 2020.

FOUCAULT, Michel. História da sexualidade I: a vontade de saber. Tradução: Maria Thereza da Costa Albuquerque; J. A. Guilhon Albuqerque. 4.ed. Rio de Janeiro/São Paulo: Paz & Terra, 2017.

HOOKS, bell. The will to change: men, masculinity and love. New York, NY: Atria Books, 2004.

HOOKS, bell. Olhares negros: raça e representação. Tradução: Stephanie Borges. São Paulo: Elefante, 2019.

JESUS, Dánie Marcelo de; RODRIGUES, Gabriel de Oliveira. “Questões étnico-raciais em discursos em torno da virilidade masculina negra em contos homoeróticos”. In: MELO, Glenda Cristina Valim de; JESUS, Dánie Marcelo de (Orgs.). Linguística aplicada, raça e interseccionalidade na contemporaneidade: volume 1. Rio de Janeiro: Mórula, p. 208-235, 2022.

KIMMEL, Michael S. “A produção simultânea de masculinidades hegemônicas e subalternas”. Horizontes Antropológicos, Porto Alegre, ano 4, nº 9, p. 103-117, 1998.

LERNER, Gerda. A criação do patriarcado: história da opressão das mulheres pelos homens. Tradução: Luiza Sellera. São Paulo: Cultrix, 2019.

LUGONES, Maria. “Colonialidade e Gênero”. In: HOLLANDA, Heloisa Buarque de (Org.). Pensamento feminista hoje: perspectivas decoloniais. Rio de Janeiro: Bazar do tempo, p. 52-83, 2020.

MOORE, Henrietta. “Understanding sex and gender”. In: INGOLD, Tim (ed.). Companion Encyclopedia of Anthropology. London, Routledge, p. 813-830, 1997.

MUNANGA, Kabengele. “Uma abordagem conceitual das noções de raça, racismo, identidade e etnia”. Seminário Nacional Relações Raciais e Educação – PENESB, Rio de Janeiro, 2003.

MUNANGA, Kabengele. “Teorias sobre o racismo”. In: HASENBALG, Carlos; MUNANGA, Kabengele; SCHWARCZ, Lilia Moritz. Racismo: perspectivas para um estudo contextualizado da sociedade brasileira. Niterói: UFF, 1998.

NASCIMENTO, Abdias do. O genocídio do negro brasileiro: processo de um racismo mascarado. São Paulo: Editora Perspectiva, 2016.

OYEWÙMÍ, Oyèrónké. “Visualizando o corpo: teorias ocidentais e sujeitos africanos”. Cachoeira, BA, Novos Olhares Sociais, v. 1, nº 2, p. 294-317, 2018.

PEREIRA, Marcos Emanoel; ÁLVARO, José Luís; OLIVEIRA, Andréia C.; DANTAS, Gilcimar S. “Estereótipos e essencialização de brancos e negros: um estudo comparativo”. Revista Psicologia & Sociedade, nº 23, v. 1, p. 144-153, 2011.

PINHO, Osmundo. “Race Fucker: representações raciais na pornografia gay”. Cadernos Pagu [online], nº 38, p.159-195, 2012.

PINHO, Osmundo. “Qual é a identidade do homem negro?” Revista Democracia Viva, nº 22, p. 64-69, 2004.

RAMOS, Alberto Guerreiro. “O negro desde dentro”. In: NASCIMENTO, Abdias do (Org.). Teatro experimental do negro: testemunhos. Rio de Janeiro: GRD, 1966.

SAFFIOTI, Heleieth I. B. Gênero, patriarcado, violência. São Paulo: Fundação Perseu Abramo, 2004. (Coleção Brasil Urgente).

SCOTT, Joan. “Gênero: uma categoria útil de análise histórica”. Educação & Realidade, vol. 20, nº 2, 1995.

VIGOYA, Mara Viveros. As cores da masculinidade: experiências interseccionais e práticas de poder na Nossa América. Tradução: Alysson de Andrade Perez. Rio de Janeiro: Papéis Selvagens, 2018.

WELZER-LANG, Daniel. “A construção do masculino: dominação das mulheres e homofobia”. Revista de Estudos Feministas, ano 9, nº 2, p. 460-482, 2001.

WITTIG, Monique. El pensamiento heterosexual y otros ensayos. Traducción: Javier Sáez; Paco Vidarte. Barcelona/Madrid: Editorial Egales, 2006.

Downloads

Publicado

2023-08-16

Edição

Seção

Escritos decoloniais: conhecimento em curso