FILOSOFIA TEXTUAL GENERATIVA. TÓPICOS CARTESIANOS ATÍPICOS A PARTIR DE QUATRO PROPOSIÇÕES FUNDAMENTAIS

Autores

DOI:

https://doi.org/10.61358/policromias.v7i2.50729

Palavras-chave:

Filosofia Textual Generativa, Ciberliteratura, Obra Digital, Arte, Descartes.

Resumo

A ciberliteratura desde o seu aparecimento, tomada enquanto “digital born object”, tem desenvolvido e intensificado a sua tendência de transgressão face aos limites convencionais do texto, de que o hipertexto ou o texto interativo são bons exemplos. Mas é sobretudo na poesia combinatória/texto generativo que se vê despontar um horizonte hermenêutico de infinitas possibilidades. Acontece que, dentro das humanidades, a filosofia não tinha ainda sido submetida a estes processos digitais, ignorando por um lado, as potencialidades das tecnologias multimídia e, por outro lado, negligenciando as possibilidades que se abrem no universo filosófico através de um programa combinatório/aleatório. Assim, este ensaio dá conta, em primeiro lugar, do que se convencionou chamar de filosofia textual generativa e do estabelecimento dos seus princípios, e em segundo lugar, do artefacto criado a partir dela, ou seja, a criação da obra digital “tópicos cartesianos atípicos” feita a partir de quatro proposições base do pensamento filosófico de Descartes, inaugurando um novo paradigma dinâmico artístico-teórico de reflexão para a filosofia (e para as suas diferentes disciplinas).

Abstract: cyberliterature since its inception, taken as a “digital born object”, has developed and intensified its tendency to transgress barriers especially conventional text limits, of which hypertext or interactive text are good examples. But it is mainly in combinatorial poetry/generative text that a hermeneutic horizon of infinite possibilities is emerging. It turns out that, within the humanities, philosophy had not yet been subjected to such digital processes, ignoring, on the one hand, the potential of multimedia technologies and, on the other hand, neglecting the possibilities that open up in the philosophical universe through a combinatorial/random software. Thus, this essay gives an account, firstly, of what we conventionally called generative textual philosophy and the establishment of its principles, and secondly, of the artefact created from it, that is, the creation of the digital work “Atypical Cartesian Topics” made from four basic propositions of Descartes' philosophical thought, inaugurating a new dynamic artistic-theoretical paradigm of reflection for philosophy (and for its different disciplines).

Keywords: Generative Textual Philosophy; Cyberliterature; Digital Work; Art; Descartes.

Biografia do Autor

Paulo Alexandre e Castro, Instituto de Estudos Filosóficos

Foi professor na Faculdade de Belas-Artes da Unversidade de Lisboa, na Universidade do Minho, Politécnico de Viseu (outros). Investigador do Instituto de Estudos Filosóficos-Universidade de Coimbra e colaborador do CIAC - Universidade do Algarve (Portugal).

Doutorado em Filosofia, Mestre em Fenomenologia, e Licenciatura em Filosofia. Áreas de interesse: neurofilosofia, estética e cultura contemporânea (cibercultura)

Director da Revista bilingue «Uncanny - Revista de Filosofia e Estudos Culturais». Autor e Co-autor de diversas obras ensaísticas e literárias

Referências

BARBOSA, P. “Ciberliteratura e literatura gerada por computador”, disponível em http://cetic.ufp.pt/lgc.htm

BARBOSA, P. A Ciberliteratura: Criação Literária e Computador. Lisboa: Cosmos, 1996.

BOLTER, J. D. Writing space: The computer, hypertext, and the history of writing. Hillsdale: Erlbaum, 1991.

BOOTZ, P., “Digital Poetry: From Cybertext to Programmed Forms.” New Media Poetry and Poetics. Leonardo Electronic Almanac 14.5-6. 20 ago. 2018.

DESCARTES, R. Discurso do Método e As Paixões da Alma. Trad. Newton de Macedo. Lisboa: Livraria Sá da Costa, 1984.

DESCARTES, R. Meditações sobre a Filosofia Primeira. Trad. Gustavo de Fraga. Coimbra: Almedina, 1992.

JOLY, M. A Imagem e os Signos. Trad. Laura Carmo Costa. Lisboa: Edições 70, 2019.

HAYLES, K. “Electronic Literature: What is it?”. Electronic Literature Organization. V1.0. 17 jul. 2018. Disponível em http://eliterature.org/pad/elp.html.

KAUPPINEN, A., “The rise and fall of experimental philosophy”. Philosophical Explorations, 10 (2): 95-118, 2007.

KUCHINA, S. A. “Sobre Poesia Gerativa: Características Estruturais, Estilísticas e Lexicais”. Impactum-Journals/Materialidades da Literatura. DOI: https://doi.org/10.14195/2182-8830 6-1 5, Disponível no site: https://imapctum-journals.uc.pt/matlit/article/view/2182-8830_6-1_5

SANTAELLA, L. “Para compreender a ciberliteratura”. Texto Digital, V. 8 n.2: 229-240, 2012.

OULIPO. La Littérature Potentielle (Création, re.création, Récréations). Paris: Gallimard, 1973.

PEREIRA, V. C. “Textos Artísticos que Geram Textos Artísticos: Uma Análise Semiótica de Motores Textuais de Rui Torres”. Materialidades da Literatura. Disponível em https://impactum-journals.uc.pt /matlit/article /view/6002/5759

PORTELA, M. Hipertexto com metalivro. 2003.

Disponível em: http://www. Pucsp.br/pos tidd/ciberliteraturatextoschave.html/

QUENEAU, R. Cent mille milliards de poèmes. Paris: Gallimard, 1961.

TORRES, R. “Poesia Experimental e Ciberliteratura: por uma literatura marginal_izada”, disponível em https://po-ex.net/evaluation/PDF/torres_flup.pdf

TORRES, R., e KOZAC, C. (Orgs), Fobias – Fonias – Fagias. Escritas Experimentais e Electrónicas Ibero-Afro-Latinoamericanas. Porto: Cibertextualidades-Publicações da Universidade Fernando Pessoa, 2019. Disponível em http://cibertextualidades.ufp.edu.pt

TORRES, R. “Poesia em meio digital: Algumas observações”, In: Gouveia, L. B. E GAIO, S. (Orgs.). Sociedade da informação: Balanço e implicações. Porto: Edições UFP, 2004. p. 321-28.

SANTAELLA, L. Culturas e artes do pós-humano: da cultura das mídias à cibercultura. São Paulo: Paulus Ed, 2003.

SILVA, D. e, TORRES, R. “Textualidades em mídias digitais: estéticas intermídia e ciberliteratura – apresentação dos organizadores”, Texto Digital 8.2 (2012): 224-228. DOI: 10.5007/1807-9288.2012v8n2p224

https://bdigital.ufp.pt/bitstream/10284/6608/1/silva-torres_27336-90547-1-PB.pdf

WIRTH, U. “Literatura na Internet. Ou: a quem interessa, quem Lê?”. In: GIANNETTI, C. (Ed.), Ars Telemática. Telecomunicação, internet e ciberespaço. Lisboa: Relógio D’Água, 1998, pp.93-116.

Outros documentos digitais consultados:

https://directory.eliterature.org/glossary/4964

https://docplayer.com.br/48015254-Espaco-e-poesia-na-comunicacao-em-meio-digital.html

https://po-ex.net/taxonomia/transtextualidades/metatextualidades-autografas/pedro-barbosa-maquinas-pensantes-os-textos/

https://po-ex.net/taxonomia/materialidades/digitais/pedro-barbosa-aforismos/

Downloads

Publicado

2022-10-11

Edição

Seção

Artigos