Lingua e Sociedade en Galicia

Autores

  • Henrique Monteagudo Instituto da Lingua Galega, Universidade de Santiago de Compostela

DOI:

https://doi.org/10.24206/lh.v3i1.17105

Palavras-chave:

lingua galega, sociolingüística, contacto galego/castelán, glotopolítica, estandarización,

Resumo

O artigo ofrece unha ampla revisión da situación social da lingua galega, comezando cunha breve historia do seu contacto co castelán e centrada especialmente nos cambios sociolingüísticos das últimas décadas, despois da súa oficialización como “lingua propia” da Comunidade Autónoma de Galicia. O traballo presenta e analiza datos estatísticos sobre as variables sociolingüísticas e sociais máis relevantes (lingua inicial, competencia lingüística, lingua habitual), presenta unha síntese do proceso de estandarización e comentarios sobre as controversias normativas e os seus efectos sociais, a diversidade de prácticas e as representacións que xurdiron como consecuencia do contacto co castelán neste complexo escenario de intervencións políticas sobre o status e corpus da lingua galega.


Biografia do Autor

Henrique Monteagudo, Instituto da Lingua Galega, Universidade de Santiago de Compostela

Henrique Monteagudo é profesor titular de Filoloxías Galega e Portuguesa na Universidade de Santiago de Compostela. Investigador 1 do Instituto da Lingua Galega, a súa pesquisa céntrase nos campos da historia da lingua, a sociolingüística e a edición de textos.

Referências

Referencias: Inquéritos e Traballos de campo

CCG-Observatorio da Cultura Galega. Prácticas e actitudes lingüísticas da mocidade en Galicia. Santiago de Compostela: Consello da Cultura Galega, 2017. Dispoñible en: http://consellodacultura.gal/mediateca/extras/CCG_2017_Practicas-e-actitudes-linguisticas-da-mocidade-en-Galicia.pdf.

CCG-Sección de Lingua. A sociedade galega e o idioma. A evolución sociolingüística de Galicia (1992 - 2003). Santiago de Compostela: Consello da Cultura Galega, 2005. Dispoñible en: http://consellodacultura.gal/mediateca/pubs.pdf/lingua_sociedade.pdf.

CCG-Seccion de Lingua. O idioma galego na sociedade: a evolución sociolingüística 1992-2008. Santiago de Compostela: Consello da Cultura Galega, 2011. Dispoñible en: http://consellodacultura.gal/mediateca/extras/CCG_2011_O-idiomagalego-na-sociedade.pdf.

RAG-Seminario de Sociolingüística. Lingua inicial e competencia lingüística en Galicia: compendio do volume I do mapa sociolingüístico de Galicia. A Coruña: Real Academia Galega, 1994. Dispoñible en: http://academia.gal/documents/10157/704901/Lingua+Inicial+e+Competencia+Ling%C3%BC%C3%ADstica+en+Galicia.pdf.

RAG-Seminario de Sociolingüística. Usos lingüísticos en Galicia: compendio do II volume do mapa sociolingüístico de Galicia. A Coruña: Real Academia Galega, 1995. Dispoñible en: http://dc.uwm.edu/spa_por_facbooks/3/.

RAG-Seminario de Sociolingüística. Actitudes lingüísticas: compendio do volume III do mapa sociolingüístico de Galicia. A Coruña: Real Academia Galega, 1996. Dispoñible en: http://dc.uwm.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1003&context=spa_por_facbooks.

RAG-Seminario de Sociolingüística. O galego segundo a mocidade: unha achega ás actitudes e discursos sociais baseados en técnicas experimentais e cualitativas. A Coruña: Real Academia Galega, 2003. Dispoñible en: http://academia.gal/documents/10157/704901/O+Galego+segundo+a+mocidade.pdf.

RAG-Seminario de Sociolingüística. Lingua e sociedade en Galicia. A evolución sociolingüística 1992-2013. A Coruña: Real Academia Galega, 2016.

Referencias: Estudos

ALONSO MONTERO, Xesús. Constitución del gallego en lengua literaria. Lugo: Celta, 1970.

ALONSO MONTERO, Xesús. Informe –dramático– sobre la lengua gallega. Madrid: Akal, 1973.

ALONSO PINTOS. Para unha historia do estándar galego. As propostas do período 1966-1980. Madrid: Universidad Nacional de Educación a Distancia, 2002.

ALONSO PINTOS. O proceso de codificación do galego moderno (1950-1980). A Coruña: Fundación Pedro Barrié de la Maza, 2006.

ALVAREZ CÁCCAMO, Celso. Cara unha caracterización da diglósia galega, historia e presente dunha dominación lingüística. Grial, n. 79, p. 23-42, 1983.

ALVAREZ CÁCCAMO, Celso. A Influencia do galego sobre o sistema verbal e o uso de certas perífrases verbais no castelán de Galiza. Grial, n. 82, p. 423-442, 1983.

ÁLVAREZ DE LA GRANJA, M.; GONZÁLEZ SEOANE, E. (eds.). A estandarización do léxico. Santiago: Consello da Cultura Galega / Instituto da Lingua Galega. Dispoñible en: http://consellodacultura.gal/mediateca/documento.php?id=297.

ÁLVAREZ DE LA GRANJA, María; LÓPEZ MEIRAMA, Belén. A presenza do galego no léxico dispoñible do español de Galicia. Análise distribucional. In: GUGENBERGER, E.; MONTEAGUDO, H.; REI-DOVAL, G. (eds.), p. 49-96, 2013.

ARACIL, Lluís V. Sobre la situació minoritària. In: ARACIL, LL. V. Dir la realitat. Barcelona: Països Catalans, 1983. p. 171-206.

BEIRAS, Xosé M.; LÓPEZ, Abel. A poboación galega no século XX. Santiago: Laiovento, 1999.

CHACÓN CALVAR, Rafael. Diglosia e historia. Grial, n. 66, p. 442-453, 1978.

CARBALLO CALERO, Ricardo. A liña do galego literario. Grial, n. 36, p. 129-137, 1972.

CARBALLO CALERO, Ricardo. Constitución del gallego como lengua escrita. Verba, n. 1, 1974. p. 31-40.

CIDADANÍA-REDE DE APLICACIÓNS SOCIAIS. O proceso de normalización do idioma galego, 1980-2000. Volume 1. Política lingüística: análise e perspectivas. Santiago: Consello da Cultura Galega, 2002. Dispoñible en: http://consellodacultura.gal/mediateca/documento.php?id=314.

DUBERT, Francisco. Os sociolectos galegos. Cadernos de Lingua, n. 24, p. 5-27, 2002.

DUBERT, Francisco. Interferencias del castellano en el gallego popular. Bulletin of Hispanic Studies, vol. 83.3, 2005. p. 271-291.

ESSER, Ursula. Die Entwicklung des Galizischen zur Modernen Kulturspache. Eine Fallstudie zur aktuellen Sprachplannung. Bonn: Romanistischer Verlag, 1990.

FERNÁNDEZ REI, Francisco. Dialectoloxía da lingua galega. Vigo: Xerais, 1990.

FERNÁNDEZ SALGADO, Benigno; MONTEAGUDO, Henrique. The Standardization of Galician: The State of the Art. Portuguese Studies, n. 9, p. 200-213, 1993. Dispoñible en: http://webspersoais.usc.es/export9/sites/persoais/persoais/henrique.monteagudo/Descargas/The_standardization_in_Galician_xportuguese_studiesx_nx9x_1993x.pdf.

FERNÁNDEZ SALGADO, Benigno; MONTEAGUDO, Henrique. Do galego literario ó galego común. O proceso de estandarización na época contemporánea. In: MONTEAGUDO, H. (ed.). Estudios de sociolingüística galega. Vigo: Galaxia, 1995. p. 99-176. Dispoñible en: https://www.academia.edu/1442291/Do_galego_literario_%C3%B3_galego_com%C3%BAn._O_proceso_de_estandardizaci%C3%B3n_na_%C3%A9poca_contempor%C3%A1nea.

FISHMAN, Joshua. La sociología del lenguaje. Madrid: Cátedra, 1979.

FISHMAN, Joshua. Language & Ethnicity in Minority Sociolinguistic Perspective. Clevedon: Multilingual Matters, 1989.

FISHMAN, Joshua. Reversing Language Shift. Clevedon: Multilingual Matters, 1991.

FREITAS JUVINO, Pilar. A represión lingüística en Galiza no século XX. Vigo: Xerais, 2008.

GARCÍA GONZÁLEZ, Constantino. Interferencias lingüísticas entre gallego y castellano. Revista Española de Lingüística, n. 6.2, 1976. p. 327-343.

GOMEZ, Marta. A imposición do galego. Nacemento, auxe e consecuencias da creación dun problema público. Grial, n. 210, p. 136-141, 2016. Dispoñible en: http://www.editorialgalaxia.com/imxd/noticias/doc/147305928223_Marta_Gomez_G210.pdf.

GONZÁLEZ BERAMENDI, Justo. De provincia a nación. Historia do galeguismo político. Vigo: Xerais, 2007.

GONZÁLEZ BERAMENDI, Justo; NÚÑEZ SEIXAS, Xosé M. O nacionalismo galego. Vigo: A Nosa Terra, 1995.

GUGENBERGER, Eva. O cambio de paradigma nos estudos sobre contacto lingüístico: pode ser útil o concepto de hibrididade para a lingüística e a política das linguas en España?. In: GUGENBERGER, E.; MONTEAGUDO, H.; REIDOVAL, G. (eds.), 2013. p. 17-47.

GUGENBERGER, Eva; MONTEAGUDO, Henrique; REI-DOVAL, Gabriel (eds.). Contacto de linguas, hibrididade, cambio: contextos, procesos e consecuencias. Santiago: Consello da Cultura Galega / Instituto da Lingua Galega, 2013. Dispoñible en: http://consellodacultura.gal/mediateca/documento.php?id=2065.

HABERMAS, Jügen. Historia y estructura de la opinión pública, Barcelona / México: Gustavo Gili, 1994.

HAUGEN, Einar. Language Fragmentation in Scandinavia: Revolt of the Minorities. In: HAUGEN, E. et al. (eds.). Minority Languages Today. Edinburgh: Edinburgh University Press, 1980. p. 100-119.

HERMIDA, Carme. A reivindicación da lingua galega no Rexurdimento (1840-1891). Santiago: Consello da Cultura Galega, 1992.

HOBSBAWN, Eric. Naciones y nacionalismo desde 1798. Barcelona: Crítica, 1991.

HOFFMANN, Charlotte. An Introduction to Bilingualism. London: Longman, 1991.

IGLESIAS ÁLVAREZ, Ana. Falar galego «No veo por qué». Vigo: Xerais, 2002.

IGLESIAS ÁLVAREZ, Ana. «Eu falo castrapo». Actitudes dos adolescentes ante a mestura de linguas en Galicia (estudo piloto). In: GUGENBERGER, E.; MONTEAGUDO, H.; REI-DOVAL, G. (eds.), 2013. p. 169-189.

IGLESIAS ÁLVAREZ, Ana. Castelanismos e galeguismos. A súa relación co estándar. Estudos de Lingüística Galega, n. 8, p. 107-125, 2016. Dispoñible en: http://www.usc.es/revistas/index.php/elg/article/view/3074/3646.

JOSEPH, John Earl. Eloquence and Power. The Rise of Language Standards and Standard Languages. New York: Basil Blackwell, 1987.

KABATEK, Johannes. Os falantes como lingüistas. Tradición, innovación e interferencias no galego actual. Vigo: Xerais, 2000.

KABATEK, Johannes. ¿En que consiste o Ausbau dunha lingua? In: ÁLVAREZ DE LA GRANJA, M.; GONZÁLEZ SEOANE, E. (eds.), 2003. p. 37-51.

KLOSS, Heinz. ‘Abstand Languages’ and ‘Ausbau Languages’. Anthropological Linguistics, n. 9.7, 1967. p. 29-41.

KLOSS, Heinz. On some terminological problems in interlingual sociolinguistics. International Journal of the Sociology of Language, n. 57,1986. p. 91-106.

LAMUELA, Xavier; MONTEAGUDO, Henrique. Planificación lingüística. In: FERNÁNDEZ PÉREZ, M. (ed.). Avances em Lingüística Aplicada. Santiago de Compostela: Universidade, 1996. p. 229-301.

LEPAGE, Robert T.; TABOURET-KELLER, Andrée. Acts of Identity. Creole-based Approaches to Language and Ethnicity. Cambridge: Cambridge University Press, 1985.

LORENZO SUAREZ, Anxo M. Planificación lingüística de baixa intensidade: o caso galego. Cadernos de Lingua, n. 27, p. 37-59, 2005. Dispoñible en: http://academia.gal/documents/10157/23708/Cadernos_27.pdf.

MEDEIROS António. 2003. Discurso nacionalista e imagens de Portugal na Galiza. Etnográfica, n. 7.2, p. 321-349, 2003. Dispoñible en: http://ceas.iscte.pt/etnografica/docs/vol_07/N2/Vol_vii_N2_321-350.pdf.

MONTEAGUDO, Henrique. Aspects of Corpus Planning in Galician. Plurilinguismes, n. 6, p. 121-53, 1993. Dispoñible en: http://webspersoais.usc.es/export9/sites/persoais/persoais/henrique.monteagudo/Descargas/Aspects_of_corpus_planning_in_Galician.pdf.

MONTEAGUDO, Henrique. A demanda da norma. Avances, problemas e perspectivas no proceso de estandarización do idioma galego. In: MONTEAGUDO, H.; BOUZADA FERNÁNDEZ, X. (coords.), 2003a. p. 37-129. Dispoñible en: http://consellodacultura.gal/mediateca/documento.php?id=303.

MONTEAGUDO, Henrique. Sobre a norma léxica do galego culto: da prosa ficcional de Nós ao ensaio de Galaxia. In: ÁLVAREZ DE LA GRANJA, M.; GONZÁLEZ SEOANE, E. (eds.), 2003b. p. 197-253.

MONTEAGUDO, Henrique. Outra volta na procura da recendente pantera? O acordo normativo de 2003: antecedentes e perspectivas. Anuário Internacional de Comunicação Lusófona 2004, p. 79-93, 2004. Dispoñible en: http://webspersoais.usc.es/export9/sites/persoais/persoais/henrique.monteagudo/Descargas/O_acordo_normativo_de_2003._Antecedentes_e_perspectivas_xAnuxrio_internacional_de_comunicaxao_lusxfonax.pdf.

MONTEAGUDO, Henrique. Do uso á norma, da norma ao uso (Variación sociolingüística e estandarización no idioma galego). In: ÁLVAREZ, R.; MONTEAGUDO, H. (eds.). Norma lingüística e variación. Santiago de Compostela: Consello da Cultura Galega / Instituto da Lingua Galega, 2005a. p. 377-436. Dispoñible en: http://consellodacultura.gal/mediateca/documento.php?id=125.

MONTEAGUDO, Henrique. La estandarización del gallego. Problemas y avances. In: SINNER, C. (Hg.). Norm und Normkonflikte in der Romania. Münche: Peniope, 2005b. p. 112-130. Dispoñible en: http://webspersoais.usc.es/export9/sites/persoais/persoais/henrique.monteagudo/Descargas/La_estandarizacixn_del_gallego._Problemas_y_avances_xNorm_und_Normkonflitke_in_der_Romaniax_2005x.pdf.

MONTEAGUDO, Henrique. Por un proxecto de futuro para o idioma galego. Un debate necesario. Grial, n. 188, p. 62-69, 2010. Dispoñible en: http://culturagalega.gal/imaxes/docs/igea_informe_lingua2010.pdf.

MONTEAGUDO, Henrique. A invención do monolinguismo e da língua nacional. Gragoatá, n. 32, p. 43-54, 2012a.

MONTEAGUDO, Henrique. 2012b. Sociolingüística galega: problemas e pescudas. Treballs de Sociolingüística Catalana, n. 22, p. 271-286, 2012b.

MONTEAGUDO, Henrique. Política lingüística en Galicia. Apuntes para un nuevo balance. Quo Vadis Romania?, n. 39, p. 21-39, 2012c.

MONTEAGUDO, Henrique. Facer país co idioma. Sentido da normalización lingüística. A Coruña: Real Academia Galega, 2012d. Dispoñible en: http://academia.gal/documents/10157/27090/Henrique+Monteagudo.pdf.

MONTEAGUDO, Henrique. Spanish and other languages of Spain in the Second Republic. In DEL VALLE, J. (ed.). A Political History of Spanish. The Making of a Language. Cambridge: Cambridge University Press, 2013a. p. 106-122.

MONTEAGUDO, Henrique. Horizontes para o idioma galego. Entre a involución e a globalización. Grial, n. 200, p. 50-59, 2013b.

MONTEAGUDO, Henrique. A contribución de Ramón Piñeiro á defensa e ilustración da lingua galega. Boletín da Real Academia Galega, n. 376, 481-516, 2015. Dispoñible en: http://academia.gal/documents/10157/30509/BRAG_376.pdf.

MONTEAGUDO, Henrique. Lingua nacional, idioma moderno. As Irmandades e a fala. Grial, n. 211, p. 18-29, 2016. Dispoñible en: https://www.academia.edu/31532447/GRIAL_211_Lingua_nacional_idioma_moderno_Henrique_Monteagudo.pdf.

MONTEAGUDO, Henrique. Historia social da lingua galega. Vigo: Galaxia, 2017.

MONTEAGUDO, Henrique. Galician and the Portuguese-Speaking World from the Perspective of Translation. In: REI-DOVAL, G.; TEJEDO, F. (eds.). Luso-Hispanic Linguistics. No prelo a.

MONTEAGUDO, Henrique. Entre la periferia y la metrópolis: Gallegos en Buenos Aires. In: DOPPELBAUER, M.; CICHON, P. (eds.), Metrópolis. No prelo b.

MONTEAGUDO, Henrique; SANTAMARINA, Antón. Galician and Castillian in Contact: Historical, Social and Linguistic Aspects. In: POSNER, R.; GREEN, J. (eds.), Trends in Romance Linguistics and Philology. Vol. 5. Bilingualism and Linguistic Clonflict in Romance. Berlin / New York: Mouton de Gruyter, 1993. p. 117-173. Dispoñible en: https://www.academia.edu/1442290/Galician_and_Castilian_in_contact_historical_social_and_linguistic_aspects.

MONTEAGUDO, Henrique; BOUZADA FERNÁNDEZ, Xan (coords.). O proceso de normalización do idioma galego (1980-2000). Volume III. Elaboración e difusión da lingua. Santiago: Consello de Cultura Galega, 2003. Dispoñible en: http://consellodacultura.gal/mediateca/documento.php?id=303.

NOIA CAMPOS, Camiño. Interferencias léxicas entre as linguas galega e castelá. Grial, n. 75, p. 91-99, 1982.

NOIA CAMPOS, Camiño. Contribución ó estudio do léxico dos bilingües. Verba, n. 11, p. 181-195, 1984.

NÚÑEZ SEIXAS, Xosé M. Los nacionalismos en la España contemporánea (siglos XIX y XX). Barcelona: Hipòtesi, 1999.

NÚÑEZ SEIXAS, Xosé M. Sul nazionalismo spagnolo e la questione linguistica (1900-1975). Nazioni e Regioni. Studi e ricerche sulla comunità immaginata, n. 1, p. 35-57, 2013.

O’ROURKE, Bernardette; RAMALLO, Fernando. Competing ideologies of linguistic authority amongst new speakers in contemporary Galicia. Language in Society, n. 42, p. 287-305, 2013.

O’ROURKE, Bernardette; RAMALLO, Fernando. Neofalantes as an active minority: Understanding language practices and motivations for change amongst new speakers of Galician. In International of the Sociology of Language, n. 231, p. 147-165, 2015. Dispoñible en: https://www.degruyter.com/downloadpdf/j/ijsl.2015.2015.issue-231/ijsl-2014-0036/ijsl-2014-0036.xm.

PARGA VALIÑO, Edelmira M. A interferencia lingüística no galego oral. In: ÁLVAREZ, R.; VILAVEDRA, D. (eds.) Cinguidos por unha arela común. Homenaxe a Xesús Alonso Montero. Santiago de Compostela: Universidade, vol. I, 1999. p. 789-808.

PRECEDO, Andrés; MÍGUEZ, Alberto; FERNÁNDEZ, María I. Galicia: o tránsito cara a unha sociedade urbana no contexto da unión europea. Revista Galega de Economía, vol. 17, p. 89-108, 2008. Dispoñible en: http://www.usc.es/econo/RGE/Vol17_ex/galego/art6g.pdf.

RAMALLO, Fernando. Neofalantismo. In: GUGENBERGER, E.; MONTEAGUDO, H.; REI-DOVAL, G. (eds.), 2013. p. 245-258.

RAG / ILG. 1982. Normas ortográficas e morfolóxicas do idioma galego. Santiago de Compostela / A Coruña: Instituto da Lingua Galega / Real Academia Galega.

REGUEIRA FERNÁNDEZ, Xosé L. Modelos fonéticos e autenticidade lingüística. Cadernos de lingua, n. 10, p. 37-60, 1994.

REGUEIRA FERNÁNDEZ, Xosé L. Estándar oral e variación social da lingua galega. In: ÁLVAREZ, R.; VILAVEDRA, D. (eds.) Cinguidos por unha arela común. Homenaxe a Xesús Alonso Montero. Santiago de Compostela: Universidade, vol. I, 1999. p. 855-875.

REGUEIRA FERNÁNDEZ, Xosé L. Autenticidade e calidade da lingua: purismo e planificación lingüística no galego actual. Estudos de lingüística galega, n. 4, p. 187-201, 2012.

REGUEIRA FERNÁNDEZ, Xosé L. La lengua de la esfera pública en situación de minorización: español y português como lenguas de contacto en el lenguaje político gallego. In: POCH OLIVÉ, D. (ed.). El español en contacto con las otras lenguas peninsulares. Madrid: Iberoamericana / Frankfurt am Main: Vervuert, 2016.

ROJO, Guillermo. El español de Galicia. In: CANO, R. (coord.). Historia de la lengua española. Barcelona: Ariel, 2013. p. 1087-1101.

SÁNCHEZ VIDAL, Pablo. O Debate Normativo da Lingua Galega (1980-2000). A Coruña: Fundación Barrié de la Maza, 2010.

SANTAMARINA, Antón. Norma e estándar. In: MONTEAGUDO, H. (ed.). Estudios de Sociolingüística Galega. Vigo: Galaxia, 1995. p. 53-98.

SILVIA VALDIVIA, Bieito. Converxencia diverxencia en certas estruturas morfosintácticas do galego. In: ÁLVAREZ, R.; MONTEAGUDO, H. (eds.). Norma lingüística e variación. Santiago de Compostela: Consello da Cultura Galega /Instituto da Lingua Galega, 2005. p. 259-283.

SILVIA VALDIVIA, Bieito. Galego e castelán: entre o contacto e a converxencia. In: GUGENBERGER, E.; MONTEAGUDO, H.; REI-DOVAL, G. (eds.), 2013. p. 287-314.

SUBIELA, Xaime. O idioma galego. Alarmas e esperanzas. In ÁLVAREZ POUSA, L. (dir.), Informe Galicia 2010. [Santiago de Compostela]: Atlantica de Informacion e Comunicacion de Galicia, p. 247-270, 2010. Dispoñible en: http://kit.consellodacultura.gal/web/uploads/adxuntos/arquivo/5440ef8c80624alarmaseesperanzas_subiela.pdf.

VENÂNCIO, Fernando. Palavras doutra tribo. Sobre traduções de literatura galega. Viceversa n. 13, p. 25-54, 2007.

VIDAL FIGUEROA, Tiago. Estruturas fonéticas de tres dialectos de Vigo. Verba, n. 24, p. 313-332, 1997.

VILLANUEVA GESTEIRA, María D. A lingua galega entre 1963 e 1975. Situación social e discursos dende o galeguismo. Pontevedra: Deputación Provincial, 2010.

Downloads

Publicado

23-04-2018

Edição

v. 3 n. 1 (2017): Lingüística Galega. A contribución do Instituto da Lingua Galega

Seção

Artigos - Dossiê Temático

Licença

Os autores que publicam nesta revista concordam com o seguinte:

a. Os autores detêm os direitos autorais dos artigos publicados; os autores são os únicos responsáveis pelo conteúdo dos trabalhos publicados; o trabalho publicado está licenciado sob uma Licença Creative Commons Atribuição-NãoComercial 4.0 Internacional, que permite o compartilhamento da publicação desde que haja o reconhecimento de autoria e da publicação pela Revista LaborHistórico.

b. Em caso de uma segunda publicação, é obrigatório reconhecer a primeira publicação da Revista LaborHistórico.

c. Os autores podem publicar e distribuir seus trabalhos (por exemplo, em repositórios institucionais, sites e perfis pessoais) a qualquer momento, após o processo editorial da Revista LaborHistórico.