A singularidade do discurso trobadoresco de Alfonso X

Autores

DOI:

https://doi.org/10.24206/lh.v6i2.32756

Palavras-chave:

Literatura Medieval. Lírica galego-portuguesa. Filoloxía Románica. Estudos Medievais. Alfonso X.

Resumo

No presente traballo destácase o cancioneiro profano de Alfonso X como a produción máis persoal do monarca, no que se pode percibir a voz propia dun trobador que se acomoda aos canons da tradición trobadoresca europea, ao mesmo tempo que se erixe en cabeza visible dunha corte que se consolida como o espazo más dinámico da lírica trobadoresca peninsular. Para iso analízase o labor de acollida da corte alfonsí das correntes literarias foráneas que logo traslada a súa propia obra, as circunstancias que explican que a súa poética sexa escrita en galego, e as particularidades do seu cancioneiro trobadoresco. O corpus presenta unha complexa tradición manuscrita e uns problemas codicolóxicos, que suscitan aínda hoxe debates entre a crítica (como a  fixación e establecemento dos textos). O estudo das súas cantigas mostra que o discurso trobadoresco alfonsí sobresae polo dominio do autor das técnicas marcadas pola escola, así como pola aguda e persoal percepción da sociedade e dos acontecementos históricos do momento.

Downloads

Não há dados estatísticos.

Biografia do Autor

Esther Corral Diaz, University of Santiago de Compostela

Profesora Titular de Filoloxía Románica da Universidade de Santiago de Compostela (España). É investigadora principal de varios proxectos relacionados coa lírica galego-portuguesa, coa prosa galega medieval e co ámbito das mulleres na Idade media. Autora e editora de diversos volumes e monografías, as súas liñas de investigación céntranse en aspectos da literatura medieval e da lírica medieval galego-portuguesa e nos estudos de xénero na Idade Media

Referências

ALVAR, Carlos. A la sombra de mayo. Anuario de Letras, 39, p. 27-42, 2001.

ÁLVAREZ BORGE, Ignacio. Los dominios de un noble de la corte castellana en la primera mitad del siglo XIII. García Fernández de Villamayor. Hispania, 68 (230), sept-dec., p. 647-706, 2008.

AYALA MARTÍNEZ, Carlos de. La política eclesiástica de Alfonso X. El rey y sus obispos. Alcanate, IX, p. 41-105, 2014-2015.

BARBERINI, Fabio. Qui·m disses, non a dos ans di Guiraut Riquier e la successione di Alfonso X. Revista de Literatura Medieval, 28, p. 129-152, 2016.

BERTOLUCCI, Valeria. La Supplica di Guiraut Riquier e la risposta di Alfonso X di Castiglia. Studi mediolatini e volgari, 14, p. 9-135, 1966.

BERTOLUCCI, Valeria. Alfonso X. In: LANCIANI, G.; TAVANI, G. (eds.), Dicionário da literatura medieval galega e portuguesa. Lisboa: Caminho, 1993. p. 36-41.

BILLY, Dominique. Retour sur Ben sabia eu, mha senhor (T18,5). Ars Metrica, 12, 2010 [accesible en https://ars-metrica.germ-ling.uni-bamberg.de/wp-content/uploads/2012/12/Billy_2010_Retour-sur-Ben-sabia-eu-mha-senhor.pdf].

CALDERÓN MEDINA, Inés. Los Soberosa: una parentela nobiliaria entre tres reinos: poder y parentesco en la Edad Media hispana. Valladolid: Universidad de Valladolid, 2018.

Centro Ramón Piñeiro para a Investigación en Humanidade. Base de datos da Lírica Profana Galego-Portuguesa (MedDB) [base de datos en liña]. Versión 3.6.2. Santiago de Compostela (accesible en <http://www.cirp.gal/meddb>)

CORRAL DÍAZ, Esther. A poesía profana amorosa de Alfonso X. In: DÍAZ MARTÍNEZ, E. M.; CASAS RIGALL, J. (coord.). Iberia cantat. Estudios sobre poesía hispánica medieval. Santiago de Compostela: Universidade de Santiago de Compostela, 2002. p. 213-215.

CORRAL DÍAZ, Esther. A dialéctica do trobar na lírica románica medieval, con especial atención á lírica galego-portuguesa. In: BREA, M. et al. Parodia y debate metaliterarios en la Edad Media. Alessandria: Edizioni dell’Orso, 2013. p. 39-54.

D’AGOSTINO, Alfonso. La corte di Alfonso X di Castiglia. In: BOITANI, P.; MANCINI, M.; VÀRVARO, A. (dir.). Lo spazio letterario del Medioevo. 2. Il Medioevo volgare. Vol. 1. La produzione del testo. Roma: Salerno Editrice, 2001. p. 735-785

FILGUEIRA VALVERDE, Xosé. Alfonso X, poeta profano. Sesión de apertura del curso académico 1984-1985. Madrid: Instituto de España, 1987.

GARCÍA ÁLVAREZ, Rubén M. Los Arias de Galicia y sus relaciones familiares con Fernando II de León y Alfonso II de Portugal. Bracara Augusta, 10, p. 25-41, 1966.

GONÇALVES, Elsa. De Roma ata Lixboa. Estudos sobre cancioneiros galego-portugueses. ed. J. Dionisio et al., A Coruña: Real Academia Galega, 2016 [recopilación de artigos].

GUTIÉRREZ GARCÍA, Santiago. Amor e burlas na lírica trobadorescas. Un estudo das cantigas paródicas galegoportuguesas. Sada: O Castro, 2006.

LOLLIS, Cesare de. Cantigas de amor e de maldizer di Alfonso el Sabio Rè di Castiglia. Studi di Filologia Romanza¸ vol. I, p. 31-66, 1887.

LOPES, Graça Videira. Os ciclos satíricos nos cancioneiros peninsulares. In: Ondas do Mar de Vigo (Actas Simposio internacional sobre Lírica Medeival Galego-Portuguesa, Birmingham, 1998), coord. D. Flitter; P. A. Obder de Baubeta. Birminghan: University of Birmingham, 1998, p. 139-146.

LOPES, Graça Videira; FERREIRA, Manuel Pedro; et al. (ed.). Cantigas Medievais Galego Portuguesas [base de dados online]. Lisboa: Instituto de Estudos Medievais, FCSH / NOVA (accesible en: https://cantigas.fcsh.unl.pt/cantiga.asp?cdcant=457&pv=sim).

MARIÑO PAZ, Ramón. Literatura en galego e mecenado na Idade Media. In: RODRÍGUEZ GUERRA, A.; ARIAS FREIXEDO, X. B. (ed). The Vindel Parchment and Martin Codax / O Pergamiño Vindel e Martin Codax. Amsterdam: John Benjamins, 2018. p. 103-117.

MENEGHETTI, Maria Luisa. Non me posso pagar tanto d’Alphonse le Savant et la transformation des modèles littéraires. In: Actes du XVIIIe CILPR (Trier 1986), ed. D. Kremer. Trier: Université de Treves, v. 6, p. 279-288, 1988.

MICHAËLIS DE VASCONCELOS, Carolina. Cancioneiro da Ajuda. Edição critica e commentada, Imprensa Nacional; Casa da Moeda, Lisboa, 1990, 2 vols. [reimp. 1904].

MIRANDA, José Carlos Ribeiro. Será Afonso, o Sábio, o “autor anónimo” de A36/A39? In: Seminário Medieval 2009-2011, org. de M. do R. Ferreira; A. S. Laranjinha; J. C. Ribeiro Miranda. Porto: Estratégias Criativas, p. 157-182, 2011.

MICHAËLIS DE VASCONCELOS, Carolina (2004). Glosas marginais ao Cancioneiro Medieval Português. Y. Frateschi Vieira et al. (eds.). Coimbra, Santiago de Compostela: Universidade de Coimbra, USC, Editora Unicamp, 2004 [trad. do texto de 1901].

NUNES, José Joaquim (ed.). Cantigas d’amigo dos trovadores galego-portugueses. Lisboa: Centro do Livro Brasileiro, 1973, 3 vols.

OLIVEIRA, António Resende de. D. Afonso, infante e trovador. 1. Coordenadas de uma ligação à Galiza. Revista de Literatura Medieval, XXII, p. 257-270, 2010a.

OLIVEIRA, António Resende de. D. Afonso X, infante e trovador II. A produção trovadoresca. La Parola del Testo, XIV, fasc. 1, p. 7-19, 2010b.

OLIVEIRA, António Resende de. O irrequieto cancioneiro profano do Rei Sábio. Revista Portuguesa de História, 44, p. 257-277, 2013.

PAREDES, Juan. El cancionero profano de Alfonso X el Sabio. L’Aquila: Japadre, 2001 [2ª ed. 2010, Verba, Anexo 66, Santiago de Compostela: USC].

PAREDES, Juan. Alfonso X y otras escrituras del trovar. Ed. a cargo de M. Brea. Santiago de Compostela: USC, 2019.

PELLEGRINI, Silvio. Sancio I o Alfonso X. In: Studi su trove e trovatori della prima lirica ispano-portoghese, Bari: Adriática, p. 78-93, reimpr. 1959 [antes en Studi romanzi, 26, 1935, p. 71-89].

ROSSELL, Antoni. La métrica gallego-portuguesa medieval desde la música medieval: una perspectiva intersistémica para la comprensión de la construcción métrica y para la contrafacción. Ars Metrica, 12, 2010 [accesible https://ars-metrica.germ-ling.uni-bamberg.de/wp-content/uploads/2012/12/Rossell_2010_La-m%C3%A9trica-gallego-portuguesa-medieval-desde-la-m%C3%BAsica-medieval.pdf ] (consulta 1/02/2020).

SERRANO, Luciano. El mayordomo mayor de doña Berenguela. Boletín de la Real Academia de la Historia, 104, p. 101-198, 1934.

SOUTO CABO, José António. Et de dona Guiomar nascio don Rodrigo Diaz de los Cameros: Figuras femininas no patrocínio da lírica galego-portuguesa (II). In: CORRAL DÍAZ, E. (ed.). Voces de mujeres en la Edad Media: Entre realidad y ficción.. Berlin; Boston: De Gruyter, 2018. p. 9–32.

PIZARRO, José Augusto Sottomayor. A familia Lima: entre a Galiza e Portugal (séculos XII a XVI). In: Paço de Giela: história de um monumento, Arcos de Valdevez: Municipio de Arcos de Valdevez, p. 15-65, 2015.

PIZARRO, José Augusto Sottomayor. De e para Portugal. A circulação de nobres na Hispânia Medieval (séculos XII a XV). Anuario de Estudios Medievales, 40 (2), p. 889-924, julio-dic. 2010.

TAVANI, Giusseppe (2016). Glosas à margem de Ben sabia eu, mha senhor de Alfonso X. In: CORRAL DÍAZ, E.; FIDALGO FRANCISCO, E.; P. Lorenzo Gradín (ed.). Cantares de amigos. Estudos en homenaxe a Mercedes Brea. Santiago de Compostela: USC, 2018. p. 887-892.

Downloads

Publicado

06-06-2020

Edição

Seção

Artigos - Varia